Ο Τσε στα ελληνικά
Η πρώτη έκδοση κειμένου του Τσε στην Ελλάδα δεν έγινε από κάποια οργάνωση ή εκδοτικό οίκο της αριστεράς, αλλά από το επίσημο περιοδικό του στρατού: τον Ιανουάριο του 1962, η “Γενική Στρατιωτική Επιθεώρησις” (μηνιαία έκδοσις του ΓΕΣ) δημοσίευσε -με τον τίτλο “Ανορθόδοξος Πόλεμος”– “το δεύτερον κεφάλαιον εκ του εγχειριδίου του Κουβανού Γκουεβάρα, επιτελάρχου του Φιντέλ Κάστρο, περί ανταρτοπολέμου”. Πρώτος έλληνας μεταφραστής του Τσε, από την ανάλογη έκδοση του αμερικανικού περιοδικού “Army”, ήταν έτσι ο αντισυνταγματάχης Π. Γιαννακόπουλος!
Το άρθρο αυτό και μια ομιλία του Τσε -που δημοσιεύθηκε λίγα χρόνια αργότερα στο περιοδικό “Αντιιμπεριαλιστής” της οργάνωσης “Φίλοι Νέων Χωρών”– θα είναι οι μόνες δημοσιεύσεις κειμένων του Γκεβάρα στα ελληνικά μέχρι τα μέσα περίπου της δικτατορίας. Το 1969 κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ‘Φως’ “Η Επανάσταση στην Κούβα” (σε μετάφραση Φ. Κομνηνού) ενώ τον Αύγουστο του 1971 στο 2ο τεύχος του περιοδικού “Νέοι Στόχοι” δημοσιεύεται το “Μήνυμα στην Τριηπειρωτική” (“2,3,… πολλά Βιετνάμ”). Μέχρι τα πρώτα χρόνια της Μετραπολίτευσης, εκδόθηκαν και τα υπόλοιπα βασικά κείμενά του: “Ο Ανταρτοπόλεμος” (μτφ. Φ. Χατζιδάκη-Σ. Σιδερά), “Ημερολόγιο Βολιβίας” (μτφ. Φ. Κομνηνού), “Πολιτικά Κείμενα” (2 τόμοι, σε μετάφραση Λιλής Ζωγράφου & Μπάμπη Λυκούδη) · από τις εκδόσεις Gutenberg κυκλοφόρησε επίσης, σε μετάφραση Γ. Παπαγιαννέα, το “Σοσιαλισμός και άνθρωπος” (1972).
Με την αναζωπύρωση του σχετικού ενδιαφέροντος, την τελευταία δεκαετία έχουν επανεκδοθεί -σε νέες μεταφράσεις- μια επιλογή από πολιτικά κείμενά του (“Κείμενα”, μτφ. Χρ. Πάντζου, Σύγχρονη Εποχή 1988) και οι αναμνήσεις του από το αντάρτικο της Κούβας (“Το ημερολόγιο του επαναστατικού πολέμου”, μτφ. Δ. Κωστελένιος, `Το Ποντίκι’ 1996). Λίγο μετά την πρώτη έκδοσή τους σε διεθνές επίπεδο, το 1993, κυκλοφόρησαν και οι αναμνήσεις του από το νεανικό του ταξίδι στη Λατ. Αμερική ( “Λατινοαμερικάνα. Ημερολόγιο από ένα ταξίδι με μοτοσικλέτα”, μτφ. Ντίνας Σιδέρη, εκδ. Νέα Σύνορα 1994).
Προς το παρόν, μοναδική αποτίμηση της σκέψης του Τσε στα ελληνικά παραμένει το βιβλίο του Michael Lowy “Ο Τσε Γκεβάρα και ο μαρξισμός” (Καρανάσης 1973). Παράλληλα κυκλοφορούν δυο βιογραφίες του, που δυστυχώς δε συγκαταλέγονται στις καλύτερες του είδους. Η πρώτη, από το φίλο του Ricardo Rojo (“Τσε Γκουεβάρα. Η ζωή και ο θάνατος ενός φίλου”, εκδ. Δημιουργία), γράφτηκε βιαστικά το 1968 προκειμένου να ανταποκριθεί στο τεράστιο ενδιαφέρον που προκάλεσε ο θάνατος του κομαντάντε στη Βολιβία · η δεύτερη, από το γάλλο συγγραφέα Ζάν Κορμιέ (“Τσε Γκεβάρα”, εκδ. Καστανιώτη), χαρακτηρίζεται επίσης από μια κάποια προχειρότητα. Εξαιρετικά περιορισμένο όσον αφορά την οπτική του γωνία είναι το βιβλίο του κουβανού Φροϊλάν Γκονσάλες, πρώην στελέχους του κουβανικού Υπ. Εσωτερικών, και της συζύγου του Α.Κουπούλ (“CIA κατά Τσε”, Σύγχρονη Εποχή 1997). Έμμεση αναφορά στον Τσε συνιστούν τέλος οι αναμνήσεις ενός από τους λιγοστούς επιζήσαντες του βολιβιανού αντάρτικου ( Νταριέλ Αλαρκόν Ραμίρες “Οι επιζήσαντες σύντροφοι του Τσε”, Καστανιώτης 1997), που ξεκινά με τη σύλληψη του θρυλικού κομαντάτε.
5. Η ανάκριση
(Ελευθεροτυπία, 9/10/1997)
