Ενδομητρίωση είναι μία διαταραχή του γυναικείου αναπαραγωγικού συστήματος κατά την οποία ενδομητρικός ιστός που φυσιολογικά πρέπει να υπάρχει μόνο μέσα στην κοιλότητα της μήτρας, βρίσκεται έξω από αυτήν. Αν και η ενδομητρίωση αφορά συνήθως, στο μεγαλύτερο ποσοστό, γυναίκες 30 – 40 ετών, είναι δυνατόν ωστόσο να αρχίσει και από νεαρότερη ηλικία. Γεγονός είναι ότι το 40% των γυναικών αυτών θα αντιμετωπίσουν σε κάποιο βαθμό υπογονιμότητα.
Δεν είναι απόλυτα κατανοητό γιατί συμβαίνει αυτό. Η κύρια αιτία της υπογονιμότητας που οφείλεται σε προχωρημένα στάδια ενδομητρίωσης είναι η ουλώδης απόφραξη των σαλπίγγων και η δημιουργία συμφύσεων. Οι συμφύσεις αυτές είναι δυνατόν να εμποδίσουν το ωάριο να συναντηθεί με το σπερματοζωάριο ή να εμποδίσουν το γονιμοποιημένο ωάριο να ακολουθήσει τη φυσιολογική του πορεία προς την μήτρα, με αποτέλεσμα να προκαλείται μερικές φορές εξωμήτρια κύηση.
Μία άλλη θεωρία που συνδέει την υπογονιμότητα με την ήπια ενδομητρίωση είναι αυτή της αυτοάνοσης αντίδρασης. Πιστεύεται ότι ιστός ενδομητρίου που ευρίσκεται εκτός της μήτρας, θεωρείται από τον οργανισμό της γυναίκας σαν ξένο σώμα που προσπαθώντας να το απομακρύνει ενεργοποιεί ειδική αμυντική αντίδραση η οποία μπορεί να επηρεάζει τα ωάρια και τα σπερματοζωάρια.
Μία άλλη θεωρία βασίζεται στο γεγονός ότι οι γυναίκες με ενδομητρίωση έχουν περισσότερο περιτοναϊκό υγρό και υψηλότερα ποσοστά προσταγλαδινών. Η αυξημένη παραγωγή προσταγλαδίνης είναι δυνατόν να επηρεάσει τη φυσιολογική λειτουργία των σαλπίγγων, εμποδίζοντας έτσι τη φυσιολογική μεταφορά του ωαρίου και του σπερματοζωαρίου από τις σάλπιγγες προς τη μήτρα.
Συμπτώματα: Γυναίκες με ενδομητρίωση συχνά, αλλά όχι πάντα, μπορεί να εμφανίσουν ένα ή περισσότερα από τα ακόλουθα συμπτώματα: Δυσμηνόρροια (πόνος κατά την έμμηνο ρύση), Δυσπαρεύνια (πόνος κατά τη σεξουαλική επαφή), Διαταραχές κύκλου, Κολπική αιμόρροια. Ένα ποσοστό 30% των γυναικών με ενδομητρίωση δεν έχουν κανένα άλλο σύμπτωμα εκτός από την υπογονιμότητα.
Διάγνωση: Η διάγνωση της ενδομητρίωσης γίνεται με ένα συνδυασμό εξετάσεων που περιλαμβάνει: λεπτομερές ιστορικό των συμπτωμάτων και του εμμηνορρυσιακού κύκλου της ασθενούς, Γυναικολογική εξέταση, Λαπαροσκόπηση για να ελεγχθούν η περιτοναϊκή κοιλότητα, οι ωοθήκες, οι σάλπιγγες.
Η ενδομητρίωση δεν πρέπει να αποκλείεται αν δεν έχει γίνει λαπαροσκόπηση. Σε μερικές περιπτώσεις, ενδομητρίωμα στην ωοθήκη είναι δυνατό να διαγνωσθεί και με κολπικό υπερηχογράφημα.
Η ήπια ενδομητρίωση δεν εμφανίζει ουλώδη ιστό στις σάλπιγγες και τις ωοθήκες, αλλά λίγες εστίες ενδομητρίωσης στις ωοθήκες και διάσπαρτες βλάβες στην πύελο.
Η μέτρια ενδομητρίωση εμφανίζει εστίες ενδομητρίωσης στη μία ή και στις δύο ωοθήκες που συνοδεύονται με συμφύσεις.
Η σοβαρή ενδομητρίωση περιλαμβάνει μεγάλες εστίες ενδομητρίωσης στις ωοθήκες με συμφύσεις που συγκολλούν τις σάλπιγγες με τις ωοθήκες. Σε μερικές περιπτώσεις είναι δυνατόν να παρατηρηθούν εκτεταμένες εστίες ενδομητρίωσης στο έντερο και στο ουροποιητικό σύστημα.
Σε μερικές γυναίκες με ενδομητρίωση υπάρχει μία αύξηση της τιμής του δείκτη CA-125 στο αίμα. Ο έλεγχος αυτός είναι επίσης χρήσιμος στη παρακολούθηση για πιθανή υποτροπή της ενδομητρίωσης μετά από χειρουργική ή φαρμακευτική θεραπεία. Θεραπεία ενδομητρίωσης: Οι γυναίκες που επιθυμούν την εγκυμοσύνη, η θεραπεία έχει δύο στόχους:
• Την διάνοιξη των σαλπίγγων από τις συμφύσεις που ίσως επηρεάζουν την σύλληψη, τη γονιμοποίηση και την προώθηση του γονιμοποιημένου ωαρίου κατά μήκος των σαλπίγγων
• Τη παρακολούθηση της νόσου και τον έλεγχό της ελαττώνοντας την ορμονική διέγερση ώστε να μην εξαπλωθεί η ενδομητρίωση και προκαλέσει περισσότερη βλάβη.
Η θεραπεία για τη διάνοιξη των σαλπίγγων, την αφαίρεση των συμφύσεων καθώς και των εμφυτευμάτων της ενδομητρίωσης γίνεται με λαπαροτομία ή λαπαροσκόπηση. Στη λαπαροσκόπηση γίνεται μία μικρή τομή χαμηλά στη κοιλιά και με μικροχειρουργική, ή με LASER, αφαιρούνται οι συμφύσεις και αποκαθίστανται τα όργανα της πυέλου στη φυσιολογική τους κατάσταση. Η λαπαροτομία είναι αρκετά μεγάλη επέμβαση και χρειάζονται 2-3 εβδομάδες για πλήρη ανάρρωση. Μερικοί γιατροί συνδυάζουν τη χειρουργική επέμβαση και την ορμονική θεραπεία για την καταστολή των ενδομητριωσικών εμφυτευμάτων. Συνηθίζεται η χρήση φαρμάκων για την καταστολή της ωοθυλακιορρηξίας πριν από το χειρουργείο. Υπάρχουν διάφορα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τον έλεγχο της ενδομητρίωσης. Μία παλιά αγωγή περιλάμβανε την συνεχή χορήγηση αντισυλληπτικών χαπιών για 9 – 12 μήνες ώστε να εμποδίσουν τη γυναίκα να έχει ωοθυλακιορρηξία ή έμμηνο ρύση. Άλλες ορμονικές θεραπείες για την αντιμετώπιση της ενδομητρίωσης περιλαμβάνουν τη χρήση του danazol και GnRH αγωνιστών. Το danazol εμφανίστηκε το 1971, αλλά δεν χρησιμοποιείται πολύ σήμερα. Πρόκειται για συνθετική ανδρική ορμόνη που ενέχεται στη έκκριση των ορμονών FSH και LH από την υπόφυση με αποτέλεσμα την παύση της εμμήνου ρύσεως. Η ορμονική θεραπεία με GnRH αγωνιστές, η πλέον συχνή σήμερα, μειώνει τα επίπεδα των ορμονών FSH, LH και οιστρογόνων με αποτέλεσμα την απουσία της ωοθυλακιορρηξίας και της εμμήνου ρύσεως και χορηγούνται σε μηνιαίες ή τριμηνιαίες ενέσιμες δόσεις για 4-8 μήνες.
