Ανατομία
Τα επινεφρίδια (αριστερό και δεξιό) βρίσκονται στον άνω πόλο του σύστοιχου νεφρού και περιβάλλονται από το περινεφρικό λίπος. Κάθε επινεφρίδιο έχει βάρος 4-6 γρ. ενώ το σχήμα τους είναι ακανόνιστα τριγωνικό.
Η αρτηριακή αιμάτωση των επινεφριδίων επιτελείται κυρίως από:
Την άνω επινεφριδική αρτηρία που είναι κλάδος της κάτω φρενικής
Την μέση επινεφριδική αρτηρία που είναι κλάδος της κολιακής αορτής
Και την κάτω επινεφριδιακή αρτηρία που είναι κλάδος της νεφρικής αρτηρίας.
Η φλεβική απαγωγή του αίματος επιτυγχάνεται για το μεν δεξιό επινεφρίδιο από την δεξιά κύρια επινεφριδική φλέβα που εκβάλει απ’ ευθείας στην κάτω κοίλη φλέβα και έχει πολύ μικρό μήκος (περ. 2εκ), ενώ για το αριστερό επινεφρίδιο επιτυγχάνεται από την αριστερή επινεφριδική φλέβα η οποία αρχικά εκβάλει στην νεφρική φλέβα και στη συνέχεια στην κάτω κοίλη φλέβα.
Σε κάθε επινεφρίδιο διακρίνουμε μια κεντρική περιοχή, το μυελό του επινεφριδίου και μια περιφερική που αποτελεί το φλοιό του επινεφριδίου.
Στο φλοιό διακρίνουμε 3 ζώνες:
α) την σπειροειδή ζώνη που απαντάται αμέσως κάτωθεν της κάψας του επινεφριδίου
β) την στηλιδωτή ζώνη που είναι η παχύτερη ενδιάμεση ζώνη και
γ) την δικτυωτή ζώνη που φτάνει ως το μυελό του επινεφριδίου.
Λειτουργία
Τα επινεφρίδια παράγουν τόσο στο φλοιό όσο και στο μυελό διάφορες ορμόνες με σημαντικό ρόλο για την ομαλή λειτουργία του οργανισμού.
Αναφορικά στο φλοιό των επινεφριδίων και ιδίως στην σπειροειδή ζώνη παράγεται η αλδοστερόνη, στην στηλιδωτή ζώνη παράγονται τα γλυκοκορτικοειδή (κορτιζόλη, κορτικοστερόνη και κορτιζόνη), ενώ στην δικτυωτή ζώνη παράγονται τα επινεφριδιακά ανδρογόνα. Τέλος στο μυελό των επινεφριδίων παράγονται η επινεφρίνη και νορεπινεφρίνη.
Η κύρια λειτουργία των ορμονών αυτών και κατά συνέπεια των επινεφριδίων είναι ο έλεγχος της αρτηριακής πίεσης, καθώς επίσης η ρύθμιση της απορρόφησης νερού, ηλεκτρολυτών και γλυκόζης από τα κύτταρά μας.
Τα επινεφρίδια παίζουν σημαντικό ρόλο στην ικανότητα απάντησης του ανθρώπινου οργανισμού σε κάθε είδους stress.
Παθήσεις
Οι παθήσεις των επινεφριδίων που χρήζουν χειρουργικής αντιμετώπισης είναι οι κάτωθι:
Ενδογενής υπερκορτιζολαιμία – Σύνδρομο Cushing
Οφείλεται στην υπερέκκριση κορτιζόλης από τα επινεφρίδια. Το 85% των περιπτώσεων οφείλεται σε υπερέκκριση ACTH από την υπόφυση ενώ το 15% των περιπτώσεων οφείλεται σε αυτόνομη έκκριση κορτιζόλης από το επινεφρίδιο.
Στην τελευταία περίπτωση τα συχνότερα αίτια είναι το αδένωμα του επινεφριδίου ή ο καρκίνος του επινεφριδίου. Σπανιότερα ως αίτιο ενοχοποιείται η αμφοτερόπλευρη μακροοζώδης ή μικροοζώδης υπερπλασία του επινεφριδίου.
Τελευταία πιθανολογείται και ως αίτιο η υπεραπάντηση του φλοιού του επινεφριδίου στην διέγερση από την ACTH.
Πρωτοπαθής υπεραλδοστερονισμός ή σύνδρομο Conn
Πρόκειται για αυτονομία στην έκκριση της αλδοστερόνης από το φλοιό του επινεφριδίου.
Συνοδεύεται συνήθως με αρτηριακή υπέρταση και υποκαλιαιμία.
Τα αίτια του πρωτοπαθούς υπεραλδοστερονισμού είναι συνήθως η αμφοτερόπλευρη υπερπλασία των επινεφριδίων ή το αδένωμα του επινεφριδίου.
Τα τελευταία χρόνια όλο και συχνότερα παρατηρούνται μικτά αδενώματα επινεφριδίων, δηλ. αδενώματα με αυτονομία στην έκκριση τόσο της κορτιζόλης όσο και της αλδοστερόνης.
Φαιοχρωμοκύτωμα
Το φαιοχρωμοκύτωμα είναι ένας όγκος του μυελού των επινεφριδίων που παράγει κατεχολαμίνες. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων είναι καλοήθης όγκος (90% περίπου) αλλά σε ένα ποσοστό 10% μπορεί να αποδειχθεί κακοήθης.
Σε περιπτώσεις του συνδρόμου της πολλαπλής ενδοκρινικής νεοπλασίας το φαιοχρωμοκύτωμα μπορεί να είναι αμφοτερόπλευρο.
Τα συμπτώματα που συνήθως συνοδεύουν το νόσημα είναι η υψηλή αρτηριακή πίεση που συχνά έχει παροξυσμικό χαρακτήρα, πονοκέφαλος, ταχυκαρδία, εφίδρωση, εξάψεις, τρόμος, νευρικότητα, κοιλιακό άλγος.
Η διάγνωση βασίζεται στη μέτρηση των κατεχολαμινών και των μεταβολιτών τους στο αίμα και στα ούρα.
Απεικονιστικά η αξονική και η μαγνητική τομογραφία μπορούν να δώσουν πληροφορίες για τη θέση και το μέγεθος του φαιοχρωμοκυτώματος.
Η θεραπεία συνίσταται στην αφαίρεση του πάσχοντος επινεφριδίου. Απαραίτητη προυπόθεση για την ασφαλή χειρουργική αφαίρεση του φαιοχρωμοκυτώματος είναι η προετοιμασία του ασθενούς (μπλοκάρισμα της παραγωγής ορμονών από τον όγκο με τη χορήγηση για ικανό χρονικό διάστημα φαινόξυβενζαμίνης) σε συνεργασία με τον θεράποντα Ενδοκρινολόγο.
Τυχαιώματα επινεφριδίων (Incidentalomas)
Τα τυχαιώματα των επινεφριδίων είναι όγκοι των επινεφριδίων που ανακαλύπτονται τυχαία σε απεικονιστικούς ελέγχους για διερεύνηση άλλων νοσημάτων.
Αν τα τυχαιώματα δεν είναι ορμονοπαραγωγά δεν έχουν ένδειξη χειρουργικής αντιμετώπισης παρά μόνον αν το μέγεθος τους ξεπερνά τα 4 εκατοστά.
Σε περίπτωση υπερέκκρισης επινεφριδιακών ορμορών είναι σαφές ότι χρήζουν χειρουργικής αντιμετώπισης ανεξαρτήτως μεγέθους.
Χειρουργικές επεμβάσεις
Ανοιχτή επινεφριδιεκτομή
Η μέθοδος αυτή χρησιμοποιείται σπανιότατα σε περιπτώσεις κακοήθειας ή σε περιπτώσεις πολύ μεγάλων όγκων των επινεφριδίων που δεν είναι δυνατόν να αφαιρεθούν λαπαροσκοπικά.
Μειονεκτήματα της μεθόδου είναι η μεγάλη εγχειρητική τομή (περίπου 15-20 εκ), ο μετεγχειρητικός πόνος, η μεγάλη μετεγχειρητική νοσηλεία.
Λαπαροσκοπική επινεφριδιεκτομή
Είναι η πιο ενδεδειγμένη προσέγγιση της χειρουργικής αφαίρεσης του επινεφριδίου και σήμερα θεωρείται πλέον η επέμβαση εκλογής για την συντριπτική πλειοψηφία των χειρουργικών ενδείξεων επινεφριδιεκτομής.
Κατά την λαπαροσκοπική επινεφριδιεκτομή διενεργούνται 4-5 μικρές τομές στην κοιλιακή χώρα μεγέθους 1-2 εκ. μέσω των οποίων τοποθετούνται trocars απ’όπου θα εισέλθουν στην κοιλιακή χώρα η κάμερα και τα εξειδικευμένα λαπαροσκοπικά εργαλεία.
Το αποτέλεσμα είναι αισθητικά άριστο καθώς δεν υπάρχει μεγάλη τομή στο κοιλιακό τοίχωμα, ο μετεγχειρητικός πόνος είναι ελάχιστος και η μετεγχειρητική νοσηλεία δεν ξεπερνά τις 2 ημέρες.
