Στη σύγχρονη εποχή η μορφή της οικογένειας διαφοροποιείται λόγω μεταβαλλόμενων κοινωνικών συνθηκών και τη θέση της παίρνουν καινούργιες «μορφές» οικογένειας, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τις μονογονεϊκές.
Ως «μονογονεϊκή οικογένεια» ορίζεται η οικογένεια, στην οποία ο ένας γονέας ζει με παιδί/ά κάτω των 18 ετών, είτε λόγω θανάτου του άλλου γονέα, είτε λόγω διαζυγίου, είτε γιατί η μητέρα δεν παντρεύτηκε ποτέ. Οι δύο συχνότερες μορφές που συναντάμε στην ελληνική πραγματικότητα είναι:
● η μονογονεϊκή οικογένεια με μόνο γονέα τη μητέρα, αποτελώντας την πλειοψηφία των ελληνικών μονογονεϊκών οικογενειών και
● η μονογονεϊκή οικογένεια με μόνο γονέα τον πατέρα.
Κοινό χαρακτηριστικό των συγκεκριμένων οικογενειών αποτελεί η απουσία του ενός γονέα για διαφορετικό λόγο σε κάθε περίπτωση και ένα μεγάλο ποσοστό αυτών βιώνουν οικονομικές και κοινωνικές δυσκολίες. Στο παρελθόν χαρακτηρίζονταν από κοινωνικό αποκλεισμό και προκατάληψη και ταυτίζονταν με τις «διαλυμένες» οικογένειες.
Στις ημέρες μας αποτελούν μια κατεξοχήν «ευπαθή» και αδικημένη ομάδα από άποψη πολιτικών στήριξης και παροχής κοινωνικής προστασίας, διότι αντιμετωπίζουν πιέσεις σε επίπεδο α) οικογενειακών ευθυνών και β) εργασιακής ζωής. Στην πρώτη περίπτωση, ο μόνος γονέας είναι υπεύθυνος για την παροχή των απαραίτητων αγαθών του παιδιού ή των παιδιών του, για την ανταπόκριση στις βασικές τους ανάγκες, για την ορθή διαπαιδαγώγησή τους και την ποιοτική αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου τους. Στη δεύτερη περίπτωση, η ανάγκη του μόνου γονέα για την ένταξη στην αγορά εργασίας μεγαλώνει, οι κοινωνικές σχέσεις περιορίζονται και οι οικονομικές δυσκολίες αυξάνουν. Το μέγεθος αυτών των πιέσεων εξαρτάται, επίσης, από τη διαθεσιμότητα και την παροχή στήριξης από τον άλλο γονέα ή σύντροφο, την ύπαρξη ή όχι στενών συγγενών που λειτουργούν υποστηρικτικά για την οικογένεια, από τα κρατικά κοινωνικά δίκτυα βοήθειας, τις προνοιακές παροχές και τις δυνατότητες πρόσβασης σε κοινωνικές υπηρεσίες.
Στην Ελλάδα τις τελευταίες δεκαετίες ο αριθμός των μονογονεϊκών οικογενειών αυξάνει συνεχώς και η μονογονεϊκότητα επιδρά στην εκδήλωση ψυχολογικών αναγκών στους μόνους γονείς. Έρευνες αποδεικνύουν ότι οι μονογονεϊκές οικογένειες βιώνουν ανάγκη ψυχολογικής στήριξης, γεγονός που επιβεβαιώνεται και από το υψηλό ποσοστό ζήτησης σε συγκεκριμένες υπηρεσίες. Μεγαλύτερο ποσοστό ζήτησης για ψυχολογική στήριξη παρουσιάζουν οι μονογονεϊκές οικογένειες που προέρχονται από χωρισμό, οι μονογονεϊκές οικογένειες που έχουν 2 παιδιά και οι μονογονεϊκές οικογένειες που έχουν υψηλότερο μορφωτικό επίπεδο. Επίσης, η ανάγκη για εύρεση εργασίας βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα.
Κύρια αιτία δημιουργίας μονογονεϊκής οικογένειας αποτελεί το διαζύγιο σε αντίθεση με τα παλαιότερα χρόνια που θεωρούνταν ο θάνατος του ενός γονέα. Στην περίπτωση αυτή, παρατηρείται άρνηση της συζυγικής σχέσης, αλλά αποδοχή της γονεϊκής. Πολλές φορές χαρακτηρίζεται από εντάσεις, διαπληκτισμούς και δύσκολες διαδικασίες, τόσο για τους γονείς όσο και για τα παιδιά.
Στις μονογονεϊκές οικογένειες που έχουν προκύψει έπειτα από την απώλεια του ενός γονέα, τα συναισθήματα είναι επίπονα, διότι ο άλλος γονέας καλείται να διαχειριστεί το πένθος και να στηρίξει τα παιδιά του, ενώ η μονογονεϊκότητα που προκύπτει από τις μητέρες που επιλέγουν να μεγαλώσουν τα παιδιά τους μόνες τους είναι λιγότερη συχνή στις μέρες. Σε αυτή την περίπτωση η μητέρα καλείται να εξηγήσει με ειλικρινή και κατανοητό τρόπο τους λόγους της επιλογής της.
Εν κατακλείδι, ο σπουδαιότερος ρόλος της οικογένειας ανεξαιρέτως με τη μορφή που έχει, είναι η υγιής ψυχοκοινωνική ανάπτυξη των μελών της, η ομαλή συμβίωσή τους και η διαμόρφωση υγιούς προσωπικότητας των παιδιών σε όλα τα στάδια της ζωής τους. Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να παρέχεται στο παιδί/ά ένα σταθερό περιβάλλον που θα χαρακτηρίζεται από ασφάλεια και ειλικρίνεια σε σχέση με τον άλλο γονέα και την «διαφορετικότητα» της δικής του οικογένειας.
«Για οποιαδήποτε περαιτέρω πληροφορία ή διευκρίνιση μπορείτε να καλέσετε στην «Εθνική Τηλεφωνική Γραμμή για τα Παιδιά SOS 1056» ή ηλεκτρονικά στην διεύθυνση sos1056@hamogelo.gr ώστε να συζητήσετε με έναν ψυχολόγο όλα αυτά που μπορεί να σας απασχολούν σε σχέση με το παιδί σας».
