Η ενεργητικότητα αλλά και η αυξημένη κινητικότητα αποτελούν φυσιολογικά χαρακτηριστικά της συμπεριφοράς των παιδιών, ιδιαίτερα κατά την προσχολική ηλικία. Ορισμένα όμως παιδιά παρουσιάζουν αυτά τα χαρακτηριστικά σε αυξημένο βαθμό συγκριτικά με τα συνομήλικα τους. Η ηλικία έναρξης της ΔΕΠ-Υ τοποθετείται στην ηλικία των 3-5 ετών. Η κύρια συμπτωματολογία της διαταραχής περιγράφεται παρακάτω:
1)Υπερκινητικότητα. Αυτή η συμπεριφορά παρατηρείται πιο έντονα σε δομημένες και οργανωμένες καταστάσεις που απαιτούν υψηλό βαθμό αυτοελέγχου. Το παιδί φαίνεται να είναι συνεχώς σε άσκοπη κίνηση (τρέχει, χοροπηδά, κουνιέται κλπ). Είναι ανυπόμονο και του είναι δύσκολο να υπακούσει και να πειθαρχήσει σε κανόνες.
2)Ελλειμματική προσοχή. Το παιδί δυσκολεύεται να παραμείνει συγκεντρωμένο και προσηλωμένο σε μια δραστηριότητα. Αδυνατεί να εστιάσει την προσοχή του σε λεπτομέρειες και κάνει λάθη απροσεξίας στο σχολείο ή σε άλλες δραστηριότητες. Αποφεύγει να εμπλακεί σε καθήκοντα που απαιτούν προσπάθεια. Συχνά φαίνεται να μην ακούει όταν του μιλούν κατευθείαν και χάνει εύκολα σημαντικά αντικείμενα.
3) Παρορμητικότητα. Το παιδί δυσκολεύεται να ελέγξει τις αντιδράσεις του παρά τις αρνητικές συνέπειες που ακολουθούν. Γι’ αυτό και πολύ συχνά παιδιά με ΔΕΠ-Υ εμπλέκονται σε επικίνδυνες συμπεριφορές. Εκ των υστέρων συνειδητοποιούν με έκπληξη ότι έβαλαν τον εαυτό τους σε κίνδυνο.
Πέρα από την παραπάνω βασική συμπτωματολογία, στην κλινική εικόνα συναντάμε και κάποιες επιπλέον δυσκολίες. Δηλαδή, το παιδί με ΔΕΠ-Υ εμφανίζει μαθησιακές δυσκολίες αλλά και δυσκολίες στις κοινωνικές του συναναστροφές. Λόγω των απότομων αλλαγών της ψυχικής του διάθεσης, αλλά και λόγω της επιμονής του και της έλλειψης υπομονής δεν γίνεται αποδεκτό από τους συνομηλίκους. Επίσης, απαιτεί άμεση ικανοποίηση των αναγκών του. Έτσι δεν περιμένει τους άλλους να μιλήσουν και συχνά τους διακόπτει. Αναπτύσσει δύσκολα φιλίες λόγω της ανικανότητάς του να συνεργαστεί με συνομηλίκους στο παιχνίδι ή σε άλλες κοινωνικές δραστηριότητες.
Ακόμη, συναισθηματικά το παιδί με ΔΕΠ-Υ μπορεί να βιώνει απόρριψη και να παρουσιάζει χαμηλή αυτοεκτίμηση. Συχνά, τα παιδιά αυτά δέχονται επικρίσεις και αρνητική κριτική (π.χ. είσαι κακό παιδί, μην διακόπτεις, μην το κάνεις αυτό κλπ), με αποτέλεσμα μόνιμα να εισπράττουν μια αρνητική εικόνα για τον εαυτό τους. Επίσης, συχνά τιμωρούνται ή τα μαλώνουν για πράγματα τα οποία δεν μπορούν να αποφύγουν να κάνουν.
Τέλος, έρευνες δείχνουν ότι παρότι το ποσοστό της ΔΕΠ-Υ μειώνεται στην ενήλικη ζωή, μπορεί να δημιουργήσει αρκετά προβλήματα ειδικά, στην εφηβεία. Οι υπερκινητικοί έφηβοι έχουν χαμηλές σχολικές επιδόσεις και μεγάλο κίνδυνο αποβολών στο γυμνάσιο ενώ διακόπτουν συχνότερα το σχολείο. Πολλοί έφηβοι με ιστορικό υπερκινητικότητας, εμφανίζουν παραβατική συμπεριφορά, έχουν αισθήματα χαμηλής αυτοεκτίμησης και χαμηλή κοινωνική αποδοχή. Συχνά παρατηρούνται επίσης, διαταραχές προσωπικότητας (κυρίως αντικοινωνικού τύπου), αλκοολισμός και χρήση ουσιών. Γι’ αυτό και η έγκαιρη διάγνωση και παρέμβαση βοηθούν στο να μπορέσει το παιδί να προσαρμοστεί γρηγορότερα και καλύτερα στις απαιτήσεις του περιβάλλοντος του (σχολικού, κοινωνικού, οικογενειακού).
