Πιστεύοντας πως ένα παιδί δεν γνωρίζει σχεδόν τίποτα για τον κόσμο που ήρθε να ζήσει, συχνά πέφτουμε στην παγίδα των αυστηρών έως και σκληρών ορίων και ποινών, με σκοπό τη σωστή διάπλαση του χαρακτήρα του ή ακόμα και την προστασία του από πιθανούς κινδύνους.
Αυτό, όμως, που εκφράζουμε ουσιαστικά, είναι τη δική μας αδυναμία να διαχειριστούμε μία κατάσταση ισορροπημένα και χωρίς εντάσεις, αλλά και τη βαθύτερη ανάγκη μας να ελέγχουμε τα πάντα. Το παιδί δεν μπορεί να μεταφράσει τέτοιου είδους συμπεριφορές, όπως είναι φυσικό, ως ένδειξη αγάπης. Αντιθέτως, νιώθει υποτίμηση και απόρριψη με ιδιαίτερα επιβλαβείς συνέπειες για τη μετέπειτα εξέλιξή του…
Κάθε περίπτωση φυσικά, θα πρέπει να εξετάζεται ξεχωριστά και οι γενικεύσεις σε τέτοιες περιπτώσεις δεν ωφελούν. Θα πρέπει, ωστόσο, να έχουμε πάντα στο μυαλό μας, πριν πράξουμε, κάποιους στοιχειώδεις κανόνες συμπεριφοράς απέναντι σε ένα παιδί. Είτε είμαστε γονείς είτε συγγενείς είτε ευρύτερος κοινωνικός περίγυρος.
1. Δεν λέμε ψέματα ποτέ σε ένα παιδί. Τα παιδιά αντιλαμβάνονται πολύ περισσότερα απ’ όσα ίσως φανταζόμαστε, και ένα ψέμα το πιθανότερο είναι να το διαισθανθούν και απλά να τα μπερδέψει περισσότερο. Επιπλέον, οι ερωτήσεις ενός παιδιού φανερώνουν ότι έχει ανάγκη τη συγκεκριμένη γνώση για κάποιο λόγο και εμείς οφείλουμε να του την προσφέρουμε. Απλά θα πρέπει να είναι δοσμένη με έναν τρόπο που θα του είναι κατανοητός και δεν θα του προκαλεί συναισθήματα άγχους, φόβου ή θλίψης. Θα ήταν άδικο γι’ αυτό μελλοντικά να συσχετίσει την απόκτηση γνώσεων με ένα αρνητικό συναίσθημα.
2. Σεβόμαστε τις επιθυμίες και τις ανάγκες του. Όταν ένα παιδί λέει όχι, συχνά το εννοεί πολύ εντονότερα από έναν ενήλικο κι αυτό είναι κάτι το οποίο οφείλουμε να ακούσουμε και να πράξουμε αναλόγως. Οι ανάγκες του παιδιού όταν δεν πηγάζουν από λανθασμένες πεποιθήσεις και πρότυπα, θα πρέπει να γίνονται επίσης σεβαστές στον βαθμό βέβαια που είναι κάτι τέτοιο εφικτό. Γιατί μόνο έτσι θα αναπτυχθούν υγιείς ενήλικες με αυτοεκτίμηση.
3. Παρατηρούμε και αφουγκραζόμαστε τις κλίσεις και τα ταλέντα του. Είναι απόλυτα επιζήμιο για την ψυχολογία ενός παιδιού να το γοητεύει η ζωγραφική και εμείς να το γράψουμε για παράδειγμα σε ομάδα ποδοσφαίρου. Θα πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα ευαίσθητοι στο θέμα των ταλέντων και της προτίμησης κάποιου χόμπι, γιατί εάν επιλέξουμε χωρίς να λάβουμε υπόψη μας τι πραγματικά του ταιριάζει και είναι κατάλληλο γι’ αυτό, ίσως να μπλοκάρουμε για πάντα ένα φυσικό ταλέντο που μπορεί στο μέλλον να το οδηγήσει στην επιτυχία αλλά κυρίως στην εσωτερική πληρότητα και την ευτυχία.
4. Εκτιμούμε την προσωπικότητά του στο σύνολό της χωρίς να ασκούμε κανενός είδους κριτική. Η κριτική τραυματίζει σοβαρά ακόμα και ενήλικες, πόσο μάλλον την αδιαμόρφωτη ακόμα προσωπικότητα ενός μικρού παιδιού. Είναι μία από τις σκληρότερες μορφές βίας και ίσως η μόνη που συνεχίζει να λειτουργεί επιβλαβώς σε ένα άτομο ακόμα και πολλά χρόνια μετά την πρώτη εκδήλωσή της. Δεν κρίνουμε λοιπόν το παιδί για κανένα λόγο κι ακόμα περισσότερο δεν το συγκρίνουμε ποτέ με κάποιο άλλο. Καθώς κανένας δεν είναι ίδιος με τον άλλο σε τίποτα, μία τέτοια πρακτική θα κατέστρεφε σε μεγάλο βαθμό την προσωπική αίσθηση αυτοαξίας και την αυτοεκτίμηση του παιδιού.
5. Αντιμετωπίζουμε το παιδί ως έναν μικρό ενήλικα με δικαιώματα και υποχρεώσεις. Δεν φοβόμαστε να θέσουμε όρια, αλλά δεν χάνουμε και τον αυτοέλεγχό μας για κανέναν λόγο. Δεν το φοβίζουμε με τη συμπεριφορά μας γιατί ο φόβος είναι τοξικός και δεν ωφέλησε ποτέ κανέναν. Αντιθέτως, χρησιμοποιούμε τον χρυσό κανόνα της φυσικής συνέπειας. Ενημερώνουμε δηλαδή το παιδί πριν πράξει ότι η κάθε του επιλογή θα έχει και τις αντίστοιχες φυσικές συνέπειες και στη συνέχεια το αφήνουμε να επιλέξει ελεύθερα, γνωστοποιώντας του τις συνέπειες των επιλογών του. Αρχίζει έτσι σιγά σιγά η διαδικασία της αυτονόμησης και της υπευθυνότητας απέναντι στον εαυτό του και στις ίδιες του τις επιλογές.
Τα παιδιά αντιλαμβάνονται τα πάντα, καθώς είναι πολύ πιο δεκτικά και διαισθητικά από εμάς, γι’ αυτό και είναι ιδιαίτερα δύσκολο να τους κρυφτείς. Η αλήθεια δοσμένη με καλή πρόθεση και απλότητα στη διατύπωση θα αποτελεί πάντοτε την καλύτερη επιλογή για να επικοινωνήσουμε με ένα παιδί.
