Ο όρος Αγιουρβέδα είναι σύνθετη λέξη, με δύο σανσκριτικές ρίζες: Ayus που σημαίνει «ζωή» (αλλά και μακροβιότητα) και Veda που σημαίνει «γνώση» ή «επιστήμη». Για αυτό το λόγο η Αγιουρβέδα συνήθως μεταφράζεται ως «επιστήμη της ζωής».
Πρόκειται για μια αρχαία ινδική γνώση ηλικίας περίπου 5000 ετών. Οι πηγές της βρίσκονται στις Βέδες, στα αρχαιότερα κλασικά κείμενα του κόσμου μας. Μέσα σε αυτά υπάρχουν τρία βασικά κείμενα για την Αγιουρβέδα: τα Charak, Sushrut και Vagbhat.
Η Αγιουρβέδα είναι η ιατρική παράμετρος της βεδικής γνώσης και πιθανότατα, το πιο γνωστό της τμήμα. Στο βεδικό και γιογκικό σύστημα, η υγεία προσεγγίζεται ως βάση για δημιουργική και πνευματική ανάπτυξη και όχι ως κάτι το αυτοτελές. Ο στόχος της ζωής δεν είναι μόνο να ζήσουμε, αλλά και να ανακαλύψουμε το νόημα της ζωής. Γι’αυτό πρέπει να χρησιμοποιούμε το χρόνο και την ενέργεια που μας προσφέρει η υγεία του σώματός μας για να αναπτύξουμε την ανώτερη φύση μας.
Πάνω στη βάση αυτής της βεδικής φιλοσοφίας κτίστηκε ένα ολόκληρο ιατρικό και θεραπευτικό σύστημα, το οποίο ενσωματώνει μέσα του προτάσεις και θεραπείες τόσο για τους ασθενείς όσο και για τους υγιείς ανθρώπους. Πολλούς αιώνες πριν ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) παραδεχτεί ότι η υγεία δεν σημαίνει μόνο υγιή φυσική κατάσταση και απουσία της αρρώστιας, η Αγιουρβέδα είχε αναπτύξει έναν ολόκληρο τρόπο ζωής που ενισχύει την υγεία και προωθεί τη μακροζωία. Η Αγιουρβεδική ιατρική θεραπεύει το κάθε μεμονωμένο ανθρώπινο ον παρατηρώντας το, ταυτόχρονα, σε τρία επίπεδα: πνευματικό (διανοητικό), φυσικό και κοινωνικό.
Η βασική αρχή της αγιουρβεδικής τέχνης της ζωής υποστηρίζει πως ο νους έχει την πιο βαθιά επίδραση στο σώμα, οπότε οι αιτίες για την καλή κατάσταστη της υγείας μας, όπως και για την αρρώστια βρίσκονται στη δική μας συνειδητότητα. Με άλλα λόγια εμείς οι ίδιοι είμαστε σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνοι για την κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε, γιατί έχουμε την δυνατότητα να επέμβουμε συνειδητά σε αυτή και να αυτοθεραπευτούμε, ξεφεύγοντας, τελικά, από οποιαδήποτε ανισόρροπη κατάσταση
Ο τελικός στόχος της Αγιουρβέδα είναι να μας πει πως μπορούμε να επηρεάσουμε, να διαμορφώσουμε, να επεκτείνουμε και να ελέγξουμε τη ζωή μας, χωρίς την παρεμβολή των ασθενειών ή της γήρανσης. Σύμφωνα, λοιπόν, με την φιλοσοφία της, η ίδια η φύση είναι αυτή που θεραπεύει. Εμείς, το μόνο που πρέπει να κάνουμε, είναι να βοηθήσουμε τις διεργασίες της και να συντονιστούμε μαζί της. Συνεπώς η Αγιουρβέδα οδηγεί με φυσικό τρόπο στις άλλες βαθύτερες πλευρές της βεδικής σοφίας. Επίσης, είναι μια πλευρά της Γιόγκα και, κυρίως, της Χάθα Γιόγκα με την οποία μπορεί να συνδυαστεί.
Ενώ η Χάθα Γιόγκα μας παρέχει ασκήσεις για φυσική υγεία, ευλυγισία και χαλάρωση, η Αγιουρβέδα μας δίνει την γνώση του πώς να φροντίσουμε το σώμα μας από την άποψη της διατροφή και της φαρμακολογίας. Και τα δυο βοηθούν στην εναρμόνιση του φυσικού σώματος, ώστε οι δυνάμεις της εσωτερικής συνείδησης να δραστηριοποιηθούν μέσω του σώματος.
Επειδή η φύση δεν ξεγελιέται και μια πλήρης και ευτυχισμένη ζωή απαιτεί αυτοπειθαρχία καιαυτογνωσία, που θα μας οδηγήσουν πέρα από την προσωπική δυστυχία και αρρώστια, έτσι και η Αγιουρβέδα δεν μας προσφέρει μικρές αλλαγές, γρήγορες θεραπείες, μαγικά φίλτρα αδυνατίσματος ή μακροζωίας.
Όμως η Αγιουρβέδα έχει τη μαγεία της, όπως άλλωστε η ίδια η φύση. Επομένως, πιθανότατα αληθεύει ο ισχυρισμός ότι, αν εφαρμόσουμε τον αγιουρβεδικό τρόπο ζωής αφομοιώνοντας τη γνώση του και εφαρμόζοντάς τον καθημερινά, θα καταλάβουμε πολύ σύντομα το τεράστιο μακροπρόθεσμο όφελος που μας χαρίζει. Θα μάθουμε να διοχετεύουμε την κοσμική ενέργεια μέσα μας και να αποδεχόμαστε την ευθύνη της δικής μας ύπαρξης.
Η Αγιουρβεδική τυπολογία
Σύμφωνα με την Αγιουρβέδα, δεν είμαστε όλοι μας φυσικά ίδιοι, ούτε το σώμα μας αντιδρά με τον ίδιο τρόπο. Ο καθένας μας είναι ένας μοναδικός συνδυασμός των βιολογικών ιδιοσυγκρασιών. Το κάθε ανθρώπινο σώμα αποτελείται από πέντε στοιχεία: Prithvi (γή), Apa (νερό), Tejas (φωτιά), Vayu (αέρας), Akash (σύμπαν). Η δομική όψη του σώματος είναι φτιαγμένη από αυτά τα πέντε στοιχεία, αλλά η λειτουργική του όψη κυβερνείται από τις τρεις βιολογικές ιδιοσυγκρασίες, που λέγονται Ντόσα (Dosha). Ο κάθε σωματότυπος έχει 25 βασικές ιδιότητες (Guna).
Για αυτό το λόγο η Αγιουρβέδα χωρίζει, γενικά, τα άτομα σε τρεις τύπους, ανάλογα με την επικρατέστερη ιδιοσυγκρασία από τις τρεις που υπάρχουν στη φύση τους.
Οι τύποι αυτοί είναι οι Βάτα (Vata),Πίτα (Pita), και Κάφα (Kapha).
Ο συνδυασμός του αιθέρα και του αέρα δημιουργεί τη μορφή που είναι γνωστή στο αγιουρβεδικό σύστημα ως Βάτα Ντόσα.
Ο τύπος Βάτα κυβερνάται από την αρχή της κίνησης, για αυτό και θεωρείται πως εκφράζει τη δύναμη που διευθύνει, την αυθόρμητη διάθεση, τις νευρικές παρορμήσεις, την κυκλοφορία του αίματος και την αναπνοή. Οι άνθρωποι αυτού του τύπου είναι ασυνήθιστα ψηλοί ή κοντοί και αδύνατοι. Το δέρμα τους είναι πολλές φορές θαμπό χωρίς λάμψη, με τάση για διάφορες δερματοπάθειες. Τους καταλαμβάνει όρεξη για διάφορα πράγματα που τη χάνουν ύστερα από μερικές μπουκιές. Είναι μη ανεκτικοί στο κρύο και τον αέρα και αν κι έχουν στιγμιαία ποσά ενέργειας είναι μικρής διάρκειας και αντοχής. Οι τύποι Βάτα είναι νευρικοί, ανυπόμονοι, υπερδραστήριοι, ενθουσιώδεις και μπορεί να υποφέρουν από αϋπνίες ή δυσκολίες στον ύπνο.
Ο συνδυασμός της φωτιάς και νερού δημιουργεί τον τύπο Πίτα.
Ο τύπος Πίτα κυβερνάει τις διαδικασίες των μετασχηματισμών ή μεταβολισμών. Η χώνεψη της τροφής στο σώμα μας είναι ένα καλό παράδειγμα για μια Πίτα λειτουργία. Η Πίτα επίσης έχει την ευθύνη για το μεταβολισμό των οργάνων και για το σύστημα ιστών, καθώς και για τον κυτταρικό μεταβολισμό. Οι τύποι Πίτα έχουν καλή κυκλοφορία αίματος, ζεστό, λιπαρό και πολλές φορές κόκκινο δέρμα, με λεπτά μαλλιά και πιθανό γρήγορο γκριζάρισμα ή φαλάκρα. Έχουν οξεία όρεξη, διψούν πολύ και ιδρώνουν εύκολα.
Τέλος ο συνδυασμός των στοιχείων νερό και γη δημιουργεί τον τύπο Κάφα. Μερικές από τις βασικές ιδιότητες (Guna) αυτής της ιδιοσυγκρασίας είναι η βραδύτητα, η ψυχρότητα, η σταθερότητα, η απαλότητα και η μαλθακότητα. Οι άνθρωποι Κάφα τείνουν προς την παχυσαρκία, έχουν συμπαγή και καλά ανεπτυγμένο σκελετό με καλή ανάπτυξη των οστών. Έχουν άσπρο, χλωμό και υγρό δέρμα, συνεχή όρεξη αλλά χαμηλό μεταβολισμό και είναι μη ανεκτικοί στο κρύο και την υγρασία.
Εκτός από τους τρεις βασικούς τύπους, διακρίνονται άλλοι τέσσερις, οι οπoίοι είναι αποτέλεσμα συνδυασμών αυτών των τριών. Οπότε, εκτός από τον καθαρά Βάτα τύπο, καθαρά Πίτα τύπο και καθαρά Κάφα τύπο, υπάρχουν ο Βάτα-Πίτα, ο Πίτα-Κάφα, ο Κάφα-Βάτα και ο τριπλός Κάφα-Βάτα-Πίτα τύπος.
Μερικοί αγιουρβεδικοί γιατροί δίνουν αριθμoύς για να παραστήσουν τις αναλογίες της Βάτα, Πίτα, Κάφα στο σώμα ή σε περίπτωση ασθένειας. Για παράδειγμα, ένας άνθρωπος μπορεί να είναι τύπος: Βάτα 4, Πίτα 2, Κάφα 1. Από αυτόν το συνδυασμό των τριών ιδιοσυγκρασιών φαίνεται μια υψηλή Βάτα κατάσταση αλλά επίσης και χαρακτηριστικά της Πίτα και της Κάφα ντόσα. Όμως, δεν υπάρχει κάποιος στάνταρ τρόπος για να βρεί κανείς τον τύπο και έτσι συνήθως ο κάθε πρακτικός έχει το δικό του συγκεκριμένο σύστημα που ακολουθεί.
Στην αγιουρβεδική ιατρική, το σώμα αναπτύσσει 7 ιστούς: το πλάσμα, το αίμα, τους μύες, το λίπος, τα κόκαλα, το νωτιαίο μυελό, το νευρικό ιστό και τον αναπαραγωγικό ιστό (στα σανσκριτικά είναι rasa, rakta, mamsa, meda, asthi, majja, shukra). Η τέχνη της Αγιουρβέδα αναγνωρίζει 14 συστήματα καναλιών στον αρσενικό και 16 συστήματα στο γυναικείο οργανισμό (είναι παρόμοια με τους μεσημβρινούς της κινέζικης ιατρικής). Τα 3 υπάρχουν για να παρέχουν τροφή στο σώμα. Αυτά είναι τα κανάλια της αναπνοής, της τροφής και του νερού. 7 κανάλια υπστηρίζουν τους 7 ιστούς και 3 αποβάλλουν τα απόβλητα του σώματος, με το σύστημα των περιττωμάτων, των ούρων και του ιδρώτα. Όσον αφορά, τέλος, τον εγκέφαλο, αυτός αποτελεί από μόνος του ένα ιδιαίτερο σύστημα που συνδέει το νευρικό με το αναπαραγωγικό σύστημα.
Σύμφωνα με τον αγιουρβεδικό τρόπο ζωής, μια ισορροπημένη δίαιτα δεν σημαίνει πως πρέπει να προσέχουμε ιδιαίτερα τις θερμίδες, τις βιταμίνες, τα μεταλλικά στοιχεία, τα λίπη και τις πρωτεΐνες. Η αγιουρβεδική διατροφή υπολογίζει, πρώτα απ’όλα, στους σωματικούς ιστούς, ταεπίπεδα του νερού, τα επίπεδα του αλατιού, τους ηλεκτρολύτες στο σώμα, όπως και τις ιδιότητες την τροφών (gunas) και τη συγκεκριμένη ιδιοσυγκρασία (dosha) του κάθε μεμονωμένου ατόμου. Επίσης, εστιάζεται στις γεύσεις, στην ποιότητα της τροφής, στηζωτικότητα (prana), όπως και στην καλή αφομοίωση (sadhana) των τροφών από το σώμα.
Για παράδειγμα, ξέρουμε θεωρητικά ότι η βιταμίνη C υπάρχει στο πορτοκάλι και ότι ο οργανισμός μας το χρειάζεται, αλλά, κατά την αγιουρβεδική διατροφή, αυτό που θα μας οδηγήσει να φάμε ένα πορτοκάλι θα είναι η ξινή και γλυκειά γεύση του, η φρεσκάδα που θα μας προσφέρει.
Ο οδηγός μας προς τις ουσίες που χρειαζόμαστε, ως συγκεκριμένοι τύποι, είναι το ένστικτο και οι γεύσεις που μας ελκύουν και ουσιαστικά δεν υπάρχει κανένας λόγος να μετατρέπουμε τη διατροφή μας σε μόνιμο διανοητικό πονοκέφαλο.
Η αγιουρβεδική επιστήμη αναγνωρίζει στις τροφές και τα βότανα 6 γεύσεις (rasa), που είναι τογλυκό, το αλμυρό, το πικρό, το στυφό, το πικάντικο και το ξινό. Η κάθε γεύση αποτελείται από 2 στοιχεία. Το γλυκό συντίθεται από γη και νερό, το αλμυρό από νερό και φωτιά, το ξινό από γη και φωτιά και το στυφό από γη και αέρα. 3 γεύσεις αυξάνουν και 3 μειώνουν καθεμία από τις βιολογικές ιδιοσυγκρασίες (dosha).
Η Κάφα ντόσα αυξάνεται από το γλυκό, τα αλμυρό και το ξινό (στα οποία επικρατεί γη και νερό) μειώνεται από το πικάντικο, το πικρό και το στυφό (στα οποία επικρατεί ο αέρας).
Η Βάτα ελαττώνεται από το γλυκό, το αλμυρό και το ξινό και αυξάνεται από το πικρό, το στυφό και το πικάντικο.
Η Πίτα αυξάνεται από το πικάντικο, το ξινό και το αλμυρό (στο οποία επικρατεί η φωτιά) και μειώνεται από το πικρό, το στυφό και το γλυκό (τα οποία δεν έχουν καθόλου φωτιά).
Ένα ισορροπημένο γεύμα πρέπει να περιλαμβάνει και τις 6 γεύσεις.
Ο τύπος Βάτα ισορροπείται με διαφορετικές γεύσεις από ότι ο τύπος Πίτα ή Κάφα. Οι γεύσεις που ισορροπούν την Βάτα ντόσα είναι γλυκό, ξινό, αλμυρό, βαρύ, λιπαρό και ζεστό. Αντίθετα, οι γεύσεις που την επιβαρύνουν είναι το πικάντικο, πικρό, στυφό, ελαφρύ, ξηρό και κρύο. Για παράδειγμα το σιτάρι είναι βαρύ, ενώ το κριθάρι ελαφρύ, το βοδινό είναι βαρύ, το κοτόπουλο ελαφρύ. Το γάλα είναι λιπαρό ενώ το μέλι είναι ξηρό. Τα φασόλια είναι λιπαρά, οι φακές ξηρές, τα καρύδια λιπαρά και τα λάχανα ξηρά. Κρύο ή ζεστό: το πιπέρι είναι ζεστό, η μέντα είναι κρύα, το μέλι είναι ζεστό, η ζάχαρη είναι κρύα, τα αυγά είναι ζεστά, το γάλα είναι κρύο. Αυτές οι ιδιότητες μιλάνε κατευθείαν στη γλώσσα και στο στομάχι.
Δεν χρειάζεται καν να θυμόμαστε αυτές τις γεύσεις. Παρόλο που τα αγιουρβεδικά κείμενα δίνουν μεγάλους καταλόγους τροφών σχετικά με τις γεύσεις που ταιριάζουν σε κάθε τύπο, η γνώση αυτή βρίσκεται ήδη ενσωματωμένη μέσα μας. Αν θέλουμε να είμαστε σε αρμονία με τη φύση, θα τρώμε φαγητά που έχουν για μας ελκυστικές γεύσεις, θα τρώμε ακριβώς τα φαγητά που εκείνη τη στιγμή χρειάζεται ο οργανισμός μας για να αποκτήσει την ισορροπία του.
Οι γεύσεις που ισορροπούν την Πίτα ντόσα είναι το γλυκό, το πικρό, το στυφό, όπως το κρύο, βαρύ και ξηρό. Αντοίστοιχα, επιβαρύνουν την Πίτα το πικάντικο, το ξινό, το αλμυρό, όπως και το ζεστό, το ελαφρύ και το λιπαρό. Την Κάφα ντόσα την ισορροπούν οι γεύσεις όπως πικάντικο, πικρό, στυφό, ελαφρύ, ξηρό και ζεστό. Την επιβαρύνουν το γλυκό, το ξινό, το αλμυρό, το βαρύ, το λιπαρό και το κρύο.
Οι τύποι Βάτα, που έχουν μια ακανόνιστη πέψη, για να ισορροπήσουν, έχουν ανάγκη από ήπιες, καλά μαγειρεμένες και εύπεπτες τροφές. Ζεστό γάλα, κρέμα, βούτυρο, ζεστές σούπες, ζεστά δημητριακά και φρεσκοψημένο ψωμί, τσουρέκι, κουλούρι και παρόμοια ζυμωτά. Όλα αυτά που αναφέραμε, έχουν την γεύση του γλυκού, είναι ζεστές και βαριές γεύσεις που κατευνάζουν τη Βάτα ντόσα. Κάθε κρύα, ελαφριά, χαμηλή σε θερμίδες τροφή αυξάνει τη Βάτα και τη κάνει να νιώθει ανικανοποίητη. Όλα τα γλυκά φρούτα είναι καλά για τη Βάτα και καλύτερα από τα πράσινα σταφύλια ή τα ξινά, πράσινα μήλα.
Η πέψη της Κάφα τείνει να είναι αργή και βαριά. Για αυτόν το λόγο το τύπος Κάφα πρέπει να προτιμά για την εξισορρόπηση της ντόσα του τις ζεστές, ελαφριές τροφές, όπως επίσης ξερές τροφές μαγειρεμένες χωρίς πολύ νερό. Πρέπει να αποφύγει το βούτυρο, τα λάδια και τη ζάχαρη. Επισης θα του κάνουν καλό πικάντικες, πικρές και στυφές γεύσεις όπως και τονωτικές τροφές.
Τροφές που ηρεμούν την Πίτα πρέπει να είναι δροσερές, μέτρια βαριές, με λιγότερα βούτυρα και πρόσθετα λίπη και να έχουν πικρές, γλυκές και στυφές γεύσεις, επειδή η Πίτα είναι η μοναδική ζεστή ντόσα που σαν να έχει φωτιά στο στομάχι πρέπει να τρώει μειωμένη ποσότητα αλατιού, λαδιού και μπαχαρικών, τα οποία είναι θερμαντικά για το σώμα. Οι σαλάτες τον κατευνάζουν ιδιαίτερα, επειδή έχουν και τις δύο γεύσεις που αγαπάει ο Πίτα τύπος: πικρό και στυφό. Το πλεόνασμα της Πίτσα κάνει το σώμα πολύ ξινό, για αυτό καλά είναι ο τύπος Πίτα να αποφεύγει πίκλες, γιαούρτι, ξινές κρέμες ακόμη και το τυρί. Παρόλο που οι Πίτα τύποι αντιδρούν επαναστατικά σε άνοστες τροφές, τους συμβουλεύεται η μειωμένη χρήση αλατιού, λαδιού και μπαχαρικών. Για να κατευνάσει κανείς τη διαταραγμένη Πίτα ντόσα του, καλά είναι να πίνει το χλιαρό γάλα ανακατεμένο με γκι (εξαγνισμένο βούτυρο). Αυτό το μίγμα λειτουργεί σαν καθαρτικό και βοηθάει την απέκκριση της πλεονάζουσας Πίτα από το σύστημα.
Στη δυτική κοινωνία, όπου η ζάχαρη και το λίπος είναι υπεύθυνα για πάνω από τις μισές θερμίδες που καταναλώνει ένας μέσος άνθρωπος, οι τύποι Κάφα είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι, εξαιτίας της μεγάλης αδυναμίας που έχουν στις γλυκές και πλούσιες τροφές. Για αυτό το λόγο, καλά είναι οι Κάφα να παίρνουν προφυλακτικά μέτρα ενάντια σε αυτές τροφές, αλλά και στο αλάτι, το οποίο, ως γνωστό, κατακρατά τα υγρά μέσα στον οργανισμό. Οι Κάφα είναι καλό να τρώνε οτιδήποτε θα τους ελαφρύνει. Ένα μικρό, ελαφρύ πρωινό, αλλά και βραδινό, όπως ελαφριά μαγειρεμένες τροφές και ποτέ βαριά τηγανισμένες, ωμά φρούτα και λαχανικά. Είναι επιθυμητό ο τύπος Κάφα να διαλέξει για κάθε του γεύμα ζεστές αντί κρύες τροφές. Τα κρύα δημητριακά, οι χυμοί ή γάλα και πάστες έχουν την τάση να προκαλούν συμφορήσεις και υπεραιμίες.
Ένα σημάδι πλεονάζουσας Κάφα είναι ένα πρωινό ξύπνημα με μια αίσθηση συμφόρησης. Τότε η καλύτερη επιλογή για το πρωινό είναι μέλι, ζεστό νερό με λεμόνι και τζίντζερ. Πρέπει να αποφεύγει τα γλυκά και χυμώδη λαχανικά όπως αγγούρια, ντομάτες, γλυκοπατάτες, κολοκυθάκια αλλά επίσης μπανάνες, καρύδια, χουρμάδες, φρέσκα σύκα, σταφύλια, δαμάσκηνα. Προτιμώνται μήλα, βερίκοκα, αχλάδια και ξερά φρούτα. Όσον αφορά το κρέας, ο τύπος Κάφα πρέπει, γενικώς να ελαττώνει αν όχι και να αποφεύγει κόκκινο κρέας και γενικά τα θαλασσινά. Κοτόπουλο, γαρίδες και γαλοπούλα επιτρέπονται. Όλα τα όσπρια είναι αποδεκτά εκτός από τα φασόλια. Σχεδόν όλα τα γλυκά προκαλούν την αρνητική guna (ιδιότητα) πάνω στην Κάφα ντόσα εκτός από το ωμό και όχι ζεσταμένο μέλι. Το μέλι, σύμφωνα με την αγιουρβεδική διατροφή, δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να ζεσταίνεται, γιατί δημιουργεί μεγάλο ποσοστό της ama.
Η Αγιουρβεδική κουζίνα για μακροζωϊα
Ο στόχος της αγιουρβεδικής μαγειρικής είναι ojas. Πρόκειται για την αγνότερη μορφή μεταβολισμού, που είναι το τελικό προϊόν μιας σωστής πέψης και αφομοίωσης της τροφής. Ojas είναι μια λεπτή ουσία που προκαλεί στο σώμα αγνή χαρά και ευτυχία και είναι στην πραγματικότητα, αποτέλεσμα της τέλειας χώνεψης. Το αντίθετο του ojas λέγεται ama.
Ama είναι μη αγνά κατάλοιπα, αποθηκευμένα στα κύτταρα ως αποτέλεσμα κακής πέψης. (Υπάρχει επίσης, νοητική ama, που είναι αποτέλεσμα μη αγνής και αρνητικής σκέψεις και διάθεσης.) η ama δημιουργεί αρρώστιες στο σώμα.
Σε ιδανική περίπτωση, κάθε τροφή που τρώμε μετατρέπεται σε ojas. Στην αγουρβεδική κουζίνα υπάρχει μια δίαιτα που είναι η πιο ισορροπημένη από όλες και με την οποία οι τροφές μετατρέπονται σε ojas με την ελάχιστη προσπάθεια από το σώμα. Αυτή η δίαιτα λέγεται σατβική (sattva στα σανσκριτικά σημαίνει «αγνότητα», αλλά και «εσωτερική παρόρμηση για ανέλιξη»). Αν π.χ. κόψουμε ένα ώριμο μήλο από μια μηλιά σε ένα οικολογικά καθαρό περιβάλλον και το φάμε επί τόπου, μιλάμε για ένα κλασικό παράδειγμα της σατβικής τροφής. Αν το ίδιο μήλο το αφήνουμε σε ένα ράφι κάποιου σούπερ-μάρκετ για μέρες, βρίσκεται σε ρατζασική κατάσταση. Rajas σημαίνει «εσωτερική παρόρμηση για δράση». Ενώ, όταν το ίδιο μήλο αρχίζει να σαπίζει είναι πλέον σε ταμασική κατάσταση. Tamas στα σανσκριτικά σημαίνει «αδράνεια, εσωτερική παρόρμηση για στασιμότητα»
Η σατβική διατροφή είναι γεμάτη Πράνα ή ζωτική ενέργεια που βοηθάει στη διατήρηση της καλής υγείας και νεότητας, ενώ το άτομο που τρώει σατβικές τροφές είναι σε εγρήγορση και σε αρμονία με τη φύση. Όταν κανείς τρέφεται με αλμυρά και λαδερά φαγητά και προτιμά fast food, λέμε ότι τρέφεται ρατζασικά.
Επίσης αν τρώει κανείς το φαί του γρήγορα και στις περισσότερες περιπτώσει κάτω από την πίεση του χρόνου, βρίσκεται σε μια κατάσταση που τείνει προς την αρρώστια.
Το φαγητό που είναι μπαγιάτικο, υπερβολικά μαγειρεμένο ή μαγειρεμένο οκτώ μέρες πριν φαγωθεί και υπερβολικά λαδερό, λέμε ότι είναι ταμασικό. Αυτού του είδους η διατροφή αποστερεί το άτομο από την ικανότητά του να σκέφτεται καθαρά και εκτός τούτου, εύκολα γίνεται θύμα λήθαργου και αρρώστιας.
Μια κλασική σατβική δίαιτα περιλαμβάνει πάρα πολύ λίγες τροφές και σε ένα γενικό επίπεδο, τις ελαφριές και εύπεπτες τροφές, φρέσκα προϊόντα, νερό πηγής, ισορροπία και των έξι γεύσεων και μέτριες μερίδες, που σημαίνει ποτέ για ένα γεύμα πάνω από 2 χούφτες τροφή. Μια πιο συγκεκριμένη σατβική δίαιτα αποτελείται από γάλα, γκί (εξαγνισμένο βούτυρο), φρούτα και χυμούς φρούτων, ρύζι, σουσάμι, αμύγδαλα (καλύτερα ξεφλουδισμένα) και γλυκές γεύσεις. Ο απώτερος στόχος μιας σατβικής δίαιτας είναι το κάθε κύτταρο να τραφεί με σωστό τρόπο.
Ας δούμε, λοιπόν, ποιες είναι οι βασικές συμβουλές της αγιουρβέδα για μια σωστή διατροφή, η οποία θα μας κάνει να απολαμβάνομε το φαγητό μας, ενώ, ταυτόχρονα, θα έχουμε για αποτέλεσμα ένα ελαφρύ σώμα που θα προκαλεί την αίσθηση ευτυχίας.
Καταρχάς, είναι επιθυμητό να τρώμε πάντα σε μια ήρεμη ατμόσφαιρα και ποτέ όταν είμαστε σε κατάσταση ταραχής.
Είναι καλά να τρώμε μόνο όταν πεινάμε και όχι όρθιοι!
Το γεύμα μας να περιλαμβάνει και τις έξι γεύσεις
Οι τροφές που τρώμε και τα ποτά που πίνουμε να μην είναι ούτε πολύ παγωμένα ούτε πολύ ζεστά.
Επιθυμητό είναι, όταν γευματίζουμε, να αφοσιωνόμαστε στο φαγητό και να μη μιλάμε όταν μασάμε.
Πρέπει να τρώμε με ένα μέτριο ρυθμό, ούτε πολύ γρήγορα ούτε πολύ αργά.
Μαζί με το γεύμα μας είναι καλό να πίνουμε μικρές γουλιές χλιαρού νερού. Να τρώμε φρεσκομαγειρεμένα γεύματα όσο περισσότερο γίνεται.
Να μειώσουμε τις ωμές τροφές.
Καλά είναι όλα τα σκληρά λαχανικά που έχουν πολύ κυτταρίνη, όπως λάχανο, καρότο κλπ να βράζουν έστω για λίγο, ώστε να έχουμε για αποτέλεσμα την καλύτερη πέψη.
Μη μαγειρεύετε ποτέ με μέλι, γιατί το ζεσταμένο μέλι θεωρείται, σύμφωνα πάντα με την αγιουρβεδική κουζίνα, ότι παράγει ama.
Επίσης, πολύ καλό για τον οργανισμό μας είναι το γεύμα να μην είναι μεγαλύτερο από 2 χούφτες! Σε περίπτωση πείνας, επιτρέπεται να φάτε περισσότερες από 3 φορές την ημέρα.
Φροντίστε να μη φορτώνετε το στομάχι σας, αλλά να αφήνετε περίπου το ένα τρίτο άδειο για να μπορεί να επεξεργαστεί καλύτερα το περιεχόμενο. Με αυτό τον τρόπο, βοηθάτε άμεσα το μεταβολισμό σας.
Τέλος, μετά το γεύμα καθίστε ήσυχα για λίγα λεπτά.
Η αγιουρβέδα είναι κατά του ζεσταμένου φαγητού, όπως και της συνήθειας να φυλάγονται απομεινάρια του φαγητού, κάτι που συνηθίζεται στο δυτικό μας κόσμο, προφανώς λόγω οικονομίας χρόνου και χρήματος. Η τροφή πρέπει να τρώγεται φρέσκια, μόλις βγει από το φούρνο ή από τον κήπο. Όσο πιο φρέσκια είναι τόσο περισσότερο ojas θα μας προσφέρει!
Δυστυχώς δε γίνεται να γράψουμε τα πάντα για την αγιουρβέδα (ayurveda) αλλά υπάρχουν πολλά site αν ψάξετε στο internet. Σας δίνονται απλά μερικές γενικές ενδείξεις από τις οποίες θα καταλάβετε –ειδικά αν είστε καθαρός τύπος μιας ντόσα-σε ποιόν τύπο ανήκετε.
Βάτα
Η Βάτα ντόσα θα κυριαρχεί στην ιδιοσυγκρασία σας σε περίπτωση που είστε πολύ γρήγορος στο να εκτελείτε τις δραστηριότητές σας. Αν είστε από τη φύση σας ζωηρό/η ή και ενθουσιώδης, αν δεν παίρνετε εύκολα βάρος, αν καπνίζετε πολύ, αν παίρνετε δύσκολα αποφάσεις, αν μαθαίνετε εύκολα αλλά και ξεχνάτε εύκολα, αν μιλάτε γρήγορα, αν είστε ανυπόμονος/η, αν δεν αντέχετε το κρύο, αν οι διαθέσεις σας αλλάζουν εύκολα…τότε στη δική σας ιδιοσυγκρασία κυριαρχεί η Βάτα ντόσα. Επίσης, πιθανότατα ανήκετε στον τύπο Βάτα αν το δέρμα σας τείνει να είναι πού σκληρό, αν έχετε την τάση για δυσκοιλιότητα ή έχετε αέρια, αν δυσκολεύεστε να αποκοιμηθείτε το βράδυ όπως και αν ξεσπάτε εύκολα. Το βασικό μοτίβο του τύπου Βάτα είναι η μεταβλητότητα. Οι τύποι Βάτα είναι απρόβλεπτοι, χωρίς καμία σταθερότητα και η σωματική και πνευματική ενέργειά τους δίνεται με εκρήξεις.
Πίτα
Το κύριο χαρακτηριστικό των Πίτα είναι η ένταση. Όταν βρίσκεται σε ισορροπία το τύπος Πίτα είναι ζεστός, τρυφερός, ειλικρινής και ικανοποιημένος. Όταν βρίσκεται σε ανισορροπία εκδηλώνεται η μαχητική του πλευρά, η τάση για ζήλια, η μεγάλη τόλμη και φιλοδοξία. Άρα σε περίπτωση που σας θυμίζουν τα αναφερόμενα τον εαυτό σας και τον θεωρείτε πολύ ικανό και αποδοτικό, μάλλον θα ανήκετε στον Πίτα τύπο.
Αν στις δραστηριότητές σας είστε ακριβής και μεθοδικός/η, αν στις υποθέσεις σας είστε αποφασιστικός/η και έχετε την τάση να επιβάλλεστε, θα έχετε εκδηλωμένη την Πίτα ντόσα. Έχετε την τάση να ιδρώνετε εύκολα, δεν αντέχετε τη ζέστη, ενώ κρυώνετε πολύ σπάνια. Αν χάσετε ένα γεύμα ή αργήσετε να φάτε νιώθετε δυσάρεστα. Όταν πεινάτε μπορείτε και τρώτε μεγάλες ποσότητες. Πολλοί από τους φίλους σας λένε ότι είστε πεισματάρης/α, είστε πολύ τακτικός/η στις κενώσεις σας, πολύ σπάνια έχετε δυσκοιλιότητα, έχετε την τάση να είστε τελειομανής, θυμώνετε εύκολα αλλά επίσης το θυμό σας τον ξεπερνάτε εύκολα. Θεωρείται τον εαυτό σας όχι αρκετά ανεκτικό/η στις διαφωνίες? Σας αρέσουν πολύ τα κρύα εδέσματα όπως παγωτά και παγωμένα ποτά? Αν στις περισσότερες από τις ερωτήσεις έχετε απαντήσει θετικά, η Πίτα ντόσα είναι η ιδιοσυγκρασία σας.
Κάφα
Το βασικό στοιχείο του τύπου αυτού είναι η χαλαρότητα. Οι Κάφα τύποι, σύμφωνα με την αγιουρβέδα, θεωρούνται ευνοημένοι, επειδή οι περισσότεροι είναι τυχεροί, απολαμβάνουν μια καλή υγεία και είναι προικισμένοι με μια γαλήνια και ευτιχισμένη ύπαρξη. Σε περίπτωση, λοιπόν, που παίρνετε εύκολα βάρος και το χάνετε αργά, δεν ταράζεστε εύκολα και η διάθεσή σας είναι, συνήθως, γαλήνια και ήρεμη ανήκετε σε αυτήν την κατηγορία ανθρώπων.
