Αν βρεθείτε στην Μεσσηνιακή Μάνη, τότε μια βόλτα από τον Πύργο του Μούρτζινου, στην Καρδαμύλη, πρέπει να μπει απαραίτητα στο πρόγραμμά σας!
Βρεθήκαμε στην Μεσσηνιακή Μάνη τον μήνα Αύγουστο, καλοκαίρι, με την ζέστη να είναι στα «καλύτερά» της. Είχαμε φτάσει την πρώτη μέρα, και μιας και η εξερεύνηση μιας περιοχής είναι κάτι το οποίο μας αρέσει, αρχίσαμε και ρωτούσαμε ποια μέρη μπορούμε να επισκεφτούμε. Πράγματι, οι γονείς ενός πολύ καλού φίλου μας κατατόπισαν και μας συνέστησαν ανεπιφύλακτα να επισκεφτούμε τον Πύργου του Μούρτζινου, που βρίσκεται στην παλιά πόλη της Καρδαμύλης. Μάλιστα, εκείνες τις ημέρες και συγκεκριμένα τον Δεκαπενταύγουστο ήταν προγραμματισμένη και συναυλία από την γνωστή τραγουδίστρια Μαρία Φαραντούρη.
Αφού τα βάλαμε κάτω αποφασίσαμε να πάμε προς τον Πύργο του Μούρτζινου ένα απόγευμα, πριν πέσει ο ήλιος αλλά όχι και μέσα στο μεσημέρι. Έτσι, την επόμενη μέρα μετά τον Δεκαπενταύγουστο, στις 5 το απόγευμα ήμασταν εκεί! Ο Πύργος του Μούρτζινου βρίσκεται στην παλιά πόλη της Καρδαμύλης, στις αρχές της Καρδαμύλης όπως έρχεστε από Καλαμάτα και στο τέλος της Καρδαμύλης όπως έρχεστε από Γύθειο.
Υπάρχει μια ταμπέλα πάνω στον κεντρικό δρόμο, ο οποίος περνάει μέσα από την Καρδαμύλη, ο οποίος σας δείχνει που ακριβώς να στρίψετε. Να γνωρίζετε ότι βγαίνοντας από τον κεντρικό δρόμο θα μπείτε σε έναν πολύ βατό χωματόδρομο. Εμείς λίγα μέτρα αφού μπήκαμε στον συγκεκριμένο χωματόδρομο παρκάραμε κιόλας. Υπάρχει και ένας στενός χωμάτινος δρόμος που σας οδηγεί περιφερειακά από τον Πύργο του Μούρτζινου πιο κοντά, αλλά εμείς θέλαμε να περπατήσουμε στην περιοχή και να αποφύγουμε το μπέρδεμα με τα αυτοκίνητα.
Αφήνοντας πίσω το αμάξι και περπατώντας θα αρχίσετε να ανεβαίνετε προς την παλιά πόλη της Καρδαμύλης. Θα περάσετε κάτω από ένα ξενοδοχείο (δεν θα ανεβείτε προς την ανηφόρα που οδηγεί σε αυτό) και θα συνεχίσετε ευθεία. Μετά από λίγα μέτρα θα δείτε από τον δρόμο τον Πύργο του Μούρτζινου από μακριά και έναν ανηφορικό δρόμο που θα σας κατευθύνει αρχικά μέσα στην παλιά πόλη.
Φτάνοντας στην παλιά πόλη το χώμα που υπήρχε στο δρόμο έχει δώσει τη θέση του στα πλακόστρωτα δρομάκια. Στα αριστερά καθώς φτάσετε θα δείτε ένα καφενείο και μπροστά να απλώνονται αρκετά τραπεζοκαθίσματα με θέα προς την Καρδαμύλη και τη θάλασσα.
Μπορείτε να κάτσετε εκεί, είτε στην αρχή της βόλτας σας είτε στο τέλος και να απολαύσετε τον καφέ σας ή κάποιο γλυκό. Υπάρχουν μερικά πετρόκτιστα σπίτια στη παλιά πόλη τα οποία κατοικούνται καθώς και ένα – δύο καταλύματα. Τα περισσότερα πάντως είναι ερειπωμένα.
Θα πάρετε τον δρόμο δεξιά από το καφενείο και θα ακολουθήσετε το δρόμο, ο οποίος θα σας οδηγήσει στον ναό του Αγίου Σπυρίδωνα και στην κεντρική Πύλη του Πύργου του Μούρτζινου. Όπως μας ενημερώνει και η ταμπέλα που υπάρχει εκεί «Ο ναός χρονολογείται μεταξύ του 1685 και του 1715 και ήταν η οικογενειακή εκκλησία των Τρουπάκηδων – Μούρτζινων».
«Αυτό το έργο, άλλωστε, επιδεικνύει την ισχύ και την οικονομική ευρωστία της οικογένειας. Ανήκει στον διαδεδομένο για την περιοχή και την εποχή τύπο της μονόκλιτης βασιλικής με τρούλο, με επιδράσεις στην αρχιτεκτονική του, τόσο από τη δύση (οξυκόρυφα τόξα, στρογγυλοί φεγγίτες, πυργοειδές καμπαναριό) όσο και από το βυζαντινό παρελθόν (οκταγωνικός τρούλος, ανάγλυφοι δικέφαλοι αετοί)».
Αφού θαυμάσετε τον ναό, στα δεξιά σας έρχεται η ώρα να περάσετε την κεντρική πύλη του εξωτερικού τείχους. Όπως αναφέρεται, έκλεινε με βαριά θυρόφυλλα και ασφάλιζε με αμπάρα, ενώ η σημερινή της μορφή οφείλεται σε επισκευή του 1811.
Έπειτα στο εσωτερικό θα έχετε την ευκαιρία να κάνετε μια όμορφη βόλτα και να ανακαλύψετε τον Πύργο, τον Οντά, το ελαιοτριβείο, το σιδηρουργείο, την υπόγεια στέρνα αλλά και τον λαχανόκηπο της οικογένειας.
Ο τριώροφος Πύργος του Μούρτζινου χτίστηκε το 1807 και ήταν ο τόπος κατοικίας του Καπετάν Παναγιώτη Τρουπάκη (Μούρτζινου), του τελευταίου Καπετάνιου της Μάνης και μέλους της Φιλικής Εταιρείας. Η οικογένεια του διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο στην περιοχή την περίοδο της Τουρκοκρατίας.
Όπως αναφέρεται στην wikipedia, η οικογένεια «αποτελεί κλάδο της βυζαντινής οικογένειας των Παλαιολόγων και γενάρχης της θεωρείται ο Μιχαήλ Παλαιολόγος, πρωτόγερος στην Ανδρούβιστα. Οι πρώτες αναφορές καταγράφονται τον 17ο αιώνα. Το επώνυμο “Τρουπάκης” υιοθετήθηκε όταν ο γιος του, Παναγιώτης, σε κάποια καταδίωξη από τους Τούρκους οχυρώθηκε σε μια σπηλιά προκειμένου να προστατευθεί και στη συνέχεια να διαφύγει. Ο γιος του τελευταίου, Μιχάλμπεης Τρουπάκης, υπήρξε ηγεμόνας της Μάνης. Ο γιος του, Παναγιώτης, απέκτησε το προσωνύμιο Μούρτζινος με αποτέλεσμα οι απόγονοί του να αναφέρονται ως Μούρτζινοι. Αντίπαλη πολιτική οικογένεια θεωρείται αυτή των Μαυρομιχαλέων».
Ένα ακόμα ιστορικό στοιχείο για τον Πύργο του Μούρτζινου είναι ότι σε αυτόν διέμεινε για κάτι παραπάνω από δύο μήνες, από τον Ιανουάριο ως τον Μάρτιο του 1821, ο μεγάλος οπλαρχηγός της Επανάστασης του 1821, ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Από εκεί ξεκίνησε στις 21 Μαρτίου μαζί με τους υπόλοιπους αγωνιστές για την απελευθέρωση της Καλαμάτας, η οποία και έλαβε χώρα στις 23 Μαρτίου.
Το 1967, οι απόγονοι της οικογενείας, Μαρία και Ελένη Μπουκουβαλέα παραχώρησαν ολόκληρο το συγκρότημα στο ελληνικό δημόσιο με τον όρο να λειτουργήσει εκεί Μουσείο. Πράγματι, στον Οντά στεγάζεται πλέον η έκθεση του Μουσείου. Η αρχαιολόγος, Έλενα Κατερίνη κάνει μια περιγραφή του μουσείου: «Η έκθεση περιλαμβάνει κυρίως εποπτικό υλικό (χάρτες, γκραβούρες, σχέδια, φωτογραφίες, μακέτες) που συνοδεύεται από γενικά πληροφοριακά κείμενα στα ελληνικά και αγγλικά, σύντομες κειμενολεζάντες, χωρία εποχής, χρονολόγιο, καθώς και από μικρό αριθμό εκθεμάτων – πραγματικών αντικειμένων. Στόχος της είναι να εισάγει τον επισκέπτη της Μάνης στις κοινωνικές δομές της περιοχής και την επίδρασή τους στην ιδιαίτερη αρχιτεκτονική φυσιογνωμία του τόπου από τους υστερορωμαϊκούς – πρώιμους βυζαντινούς ως τους νεώτερους χρόνους. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη φυσιογνωμία των οικισμών κατά τους μεταβυζαντινούς χρόνους η οποία καθορίζει μέχρι σήμερα τη φυσιογνωμία του μανιάτικου τοπίου. Από αυτήν την περίοδο σώζονται τα περισσότερα δείγματα αρχιτεκτονικής, που συνδέονται με την ιστορία του τόπου και την κοινωνική οργάνωση των Μανιατών, όπως το συγκρότημα των Τρουπάκηδων – Μούρτζινων».
«Εκτός από την έκθεση στον οντά, το ίδιο το συγκρότημα λειτουργεί ως έκθεμα με την ανάδειξη των χώρων του και της ιδιαίτερης λειτουργίας τους (πύργος, σιδηρουργείο, στέρνα, λαχανόκηπος, ελαιοτριβείο, οικογενειακός ναός). Η ιδιαίτερη σημασία του Μουσείου ως συνόλου έγκειται στο γεγονός ότι αποτελεί ένα συνδυασμό αμυντικής κατασκευής, αρχοντικής κατοικίας και παραγωγικής μονάδας».
Μη ξεχάσετε, λοιπόν, όταν επισκεφτείτε την Μεσσηνιακή Μάνη, να σταματήσετε στην Καρδαμύλη, να περπατήσετε στην παλιά της πόλη και στον Πύργο του Μούρτζινου. Να νιώσετε κι εσείς την επιβλητικότητα αλλά ταυτόχρονα και την ρομαντικότητα του τοπίου και να βγάλετε πολλές ωραίες φωτογραφίες.
