Περίπου 1200 χρόνια πριν, κολοσσιαία αγάλματα των Αιγυπτίων θεών κοσμούσαν το πολύβουο λιμάνι της πόλης του Ηρακλείου. Το λιμάνι αποτελούσε ένα από τα πιο σημαντικά κέντρα εμπορίου της Μεσογείου. Οι Έλληνες ονόμαζαν την πόλη Ηράκλειον και οι Αιγύπτιοι Θώνις. Κάποτε λέγεται ότι ίσως η ωραία Ελένη με τον Πάρη περπάτησαν εκεί καθώς και ο Ηρακλής από τον οποίο πήρε πιθανόν και το όνομά του. Η πόλη βρισκόταν στις εκβολές του Νείλου και αποτελούσε κέντρο σπουδαίου πολιτισμού.
Για άγνωστη μέχρι στιγμής αιτία η πόλη βυθίστηκε κι εκεί ξεχάστηκε για πολλούς αιώνες και θεωρούταν αποκύημα φαντασίας παρόλο που κάποιες ιστορικές πηγές ανέφεραν την ύπαρξή της.
Η πόλη πιστεύεται ότι ιδρύθηκε τον 8ο π Χ αιώνα και βυθίστηκε τον 8ο μ Χ αιώνα. Η καταστροφή της σύμφωνα με τους επιστήμονες, πιθανολογείται να προήλθε, από ταυτόχρονη άνοδο της στάθμης της θάλασσας σε συνδυασμό με την κατάρρευση ιζημάτων. Η περιοχή βρίσκεται περίπου τέσσερα μίλια (6,5 χιλιόμετρα) από τις ακτές της Αιγύπτου ενώ τα ερείπια της πόλης βρίσκονται βυθισμένα στο νερό, σε βάθος 150 πόδια (46 μέτρα). Η περιοχή γύρω από την πόλη του Ηρακλείου είχε πολλές λεκάνες κι αποτελούσε ιδανικό λιμάνι για την αγκυροβόληση των πλοίων.
Τα ερείπια του Ηρακλείου ήρθαν στο φως χάρη στις προσπάθειες του υποβρύχιου αρχαιολόγου Dr Franc Goddio. To 2000 o Goddio σε μια προσπάθεια αναζήτησης βυθισμένων γαλλικών πολεμικών πλοίων του 18ου αιώνα από τη μάχη του Νείλου, σε συνεργασία με το ινστιτούτο ευρωπαϊκής αρχαιολογίας του Sous-Marine (IEASM), ανακάλυψε τυχαία τα αρχαία ερείπια του Ηρακλείου. Έπειτα από 13 χρόνια εντατικών ανασκαφών, έρχονται στο φως χιλιάδες ευρήματα.
Οι δύτες έμειναν έκπληκτοι από τον πλούτο των ευρημάτων αιγυπτιακής τέχνης κι από την εξαιρετική κατάσταση διατήρησής τους. Ο Franc Goddio και η ομάδα του, χαρτογράφησαν και ανάσκαψαν τμήματα του Ηρακλείου.
Ο ίδιος Goddio στην Daily Telegraph δήλωσε ότι θα χρειαστούν ακόμα διακόσια χρόνια έως ότου ολοκληρωθούν οι ανασκαφές και αποκαλυφθούν τα μυστικά του Ηρακλείου. Μέχρι στιγμής έχουν ανασυρθεί αγάλματα μεγάλης ιστορικής και καλλιτεχνικής αξίας, κοσμήματα, νομίσματα, πλάκες από πέτρα χαραγμένες στα ελληνικά και τα αιγυπτιακά, αρχιτεκτονικά κατάλοιπα, ασβεστολιθικοί σαρκοφάγοι κι άλλα ερείπια της πόλης του Ηρακλείου. Ωστόσο ένα από τα πιο συναρπαστικά μέρη των ανασκαφών θα αποτελέσει η ανάσυρση των περίπου 64 πλοίων που ανακάλυψαν ο Goddio και η ομάδα του. Τα πλοία χρονολογούνται μεταξύ 8ου και 2ου αιώνα π Χ και βρέθηκαν κάτω από την άργιλο και την άμμο του βυθού. Οι ερευνητές λένε ότι τα πλοία και οι 700 άγκυρες που έχουν ανακαλυφθεί διατηρούνται σε πολύ καλή κατάσταση και θα αποτελέσουν ίσως τον μεγαλύτερο ναυτικό θησαυρό από τον αρχαίο κόσμο.
Το Ηράκλειο στέγαζε έναν μεγάλο ναό αφιερωμένο στον Αιγύπτιο θεό Άμμωνα. Ο ναός αυτός διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην θρησκευτικές τελετουργίες που συνδέονται με την αιγυπτιακή δυναστεία. Ο Έλληνας ιστορικός Ηρόδοτος δίνει στο ναό ιδιαίτερη σημασία, γράφοντας ότι χτίστηκε για να τιμήσει την πρώτη επίσκεψη του Ηρακλή στην Αίγυπτο. Ο Ηρόδοτος επίσης ήταν αυτός που υποστήριξε ότι η ωραία Ελένη κι ο Πάρης επισκέφθηκαν το Ηράκλειο πριν την έναρξη του Τρωικού πολέμου.
Οι ανακαλύψεις συνεχίζονται. Αρχαιολόγοι, συντηρητές αρχαιοτήτων και ερευνητές εργάζονται εντατικά και φέρνουν στο φως νέα δεδομένα και πληροφορίες για την βυθισμένη πόλη του Ηρακλείου, μια πόλη που κρατούσε καλά κρυμμένη για τόσους αιώνες ο βυθός της θάλασσας. Τα ερωτήματα πολλά. Ποιοι παράγοντες συντέλεσαν στην βύθιση αυτής της πλούσιας πόλης και πόσα μυστικά της κρατούσε καλά κρυμμένα η θάλασσα, οι επιστήμονες ευελπιστούν να απαντήσουν τα επόμενα χρόνια.
Μαρίνα Αυγερινού
Συντηρήτρια αρχαιοτήτων και έργων τέχνης
