Οφείλω να ομολογήσω πως παρά τα πέντε χρόνια που ονόμαζα την Θεσσαλονίκη σπίτι μου μετά βίας είχα παρατηρήσει πού έφταναν τα βυζαντινά τείχη της πόλης• τι είναι το Αλκαζάρ• πόσο όμορφη είναι η αρχιτεκτονική της Άνω Πόλης. Η φοιτητική ιδιότητα – ή έστω η αίσθηση ότι όλα αυτά είναι δεδομένα – κατάφερνε να μεταστρέφει το ενδιαφέρον κυρίως σε ερωτήματα όπως «πότε άνοιξε αυτό το τσιπουράδικο; τι ωραία μπουγάτσα κάνει ο κυρ-Γιάννης πίσω από τον Λευκό Πύργο• τι ώρα θα βρεθούμε στην Καμάρα;»
Η όντως δεδομένη ιστορική και πολιτισμική ψυχή της πόλης ήταν όμως πάντα εκεί. Και μπορεί τόσα χρόνια εγώ, εσείς που επισκέπτεστε την πόλη κι εσείς (κυρίως) που ζείτε σ’ αυτή να συναντούσαμε τα θραύσματά της τυχαία και σποραδικά, αλλά οι ευκαιρίες να τα θυμηθούμε και να ξαναγνωρίσουμε εκ νέου την Θεσσαλονίκη υπάρχουν. Στην περίπτωσή μου, ήταν μια Πρωτομαγιά που έπεσε στις 7 του μήνα και βρήκε την παρέα μου μπροστά στο Βασιλικό Θέατρο στην παραλία να ψάχνει μέρος για ουζάκι και μεζέ με θέα. Η απάντηση σε αυτή την ερώτηση όταν βρίσκεσαι εκδρομή στην Θεσσαλονίκη είναι πάντα μία: Τα Κάστρα. Και εκείνη την ώρα, μπροστά μας σταμάτησε ένα λεωφορείο του ΟΑΣΘ, λίγο διαφορετικό από τα άλλα, που πήγαινε προς την σωστή κατεύθυνση.
Το πήραμε. Μόνο που αντί για τις συμβατικές στάσεις, το νο. 50 έκανε στάσεις Ιστορίας. Δεκαπέντε στάσεις στην πολιτιστική προίκα της πόλης, από τον Λευκό Πύργο μέχρι την Άνω Πόλη και ψηλότερα, στο Επταπύργιο και πάλι πίσω.
Η πολιτιστική γραμμή νο.50 ξεκινά την διαδρομή της κάθε μία ώρα με φωνητική και live ξενάγηση και στοιχίζει 2€ -ή 1€ μειωμένο ή δωρεάν για τους κατόχους κάρτας ΟΑΣΘ- για όλη την ημέρα (μπορείτε δηλαδή να κατεβείτε σε οποιαδήποτε από τις στάσεις, να εξερευνήσετε την περιοχή και να ξαναπάρετε το επόμενο δρομολόγιο). Εμείς κάναμε αυτή την όμορφη διαδρομή – με ενδιάμεση στάση για ούζο στην Άνω Πόλη- και σας τη συστήνουμε ανεπιφύλακτα. Για την ιστορία, σας θυμίζουμε παρακάτω την αφρόκρεμα της πολιτισμικής κληρονομιάς της πόλης, όπως την ξαναγνωρίσαμε και την συμπυκνώσαμε σε 10 βήματα ένα ανοιξιάτικο μεσημέρι.
*Ο Λευκός Πύργος και τα Πέριξ
Το σύμβολο της πόλης χτίστηκε τον 15ο αιώνα – κανείς δεν ξέρει από ποιους – και σήμερα λειτουργεί ως μουσείο Ιστορίας της πόλης. Στα ενδιαφέροντα κτίρια στα πέριξ του Πύργου στεγάζονται τα σημαντικότερα θέατρα της Βόρειας Ελλάδας, ήτοι το ΚΘΒΕ στην Εταιρία Μακεδονικών Σπουδών και το Βασιλικό Θέατρο ακριβώς απέναντι.
*Τα Μουσεία του Κέντρου
Το Αρχαιολογικό Μουσείο της πόλης στεγάζει αναρίθμητους θησαυρούς από όλες τις εποχές της μακεδονικής Ιστορίας (και παρεμπιπτόντως ένα ωραιότατο υπαίθριο café), ενώ γειτονεύει με το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού με την ιδιαίτερη, μοντέρνα αρχιτεκτονική και τα σημαντικά ευρήματα. Στις άλλες πλευρές της ίδιας διασταύρωσης βρίσκεται το κτίριο της ΧΑΝΘ, ο πύργος του ΟΤΕ από την κορυφή του οποίου μπορείτε να θαυμάσετε την πόλη πανοραμικά και ακριβώς πίσω του, η είσοδος της ΔΕΘ, όπου θα βρείτε το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης.
*Τα Ανάκτορα του Γαλέριου
Βρίσκονται στην πολυσύχναστη πλατεία Ναυαρίνου και διεκδικούν επάξια το… χαμήλωμα του βλέμματός μας προς τα ρωμαϊκά ευρήματα. Πιο δίπλα στην πλατεία Ιπποδρομίου βρίσκονται τα απομεινάρια του Ρωμαϊκού Ιπποδρόμου και πιο πάνω η αψίδα του Ρωμαίου Καίσαρα Γαλέριου, γνωστή ως Καμάρα.
*Οι Βυζαντινοί Ναοί του κέντρου
Χτισμένη τον 7ο αιώνα, η εκκλησία της Του Θεού Σοφίας δεσπόζει στην σημερινή συμβολή των οδών Ερμού και Αγίας Σοφίας και αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα βυζαντινά μνημεία της πόλης. Στον ίδιο δρόμο, προς την Εγνατία οδό, βρίσκεται και ο παλαιοχριστιανικός ναός της Παναγίας Αχειροποιήτου, η χτισμένη τον 11ο αιώνα Παναγία Χαλκέων και φυσικά πιο ψηλά, στην οδό Αγίου Δημητρίου, ο πολιούχος Άγιος Δημήτριος, το σημαντικότερο ίσως κτίσμα της Θεσσαλονίκης, που χρονολογείται τον 5ο αιώνα. Διαθέτει κατακόμβες και έχει ανακηρυχθεί μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς από την UNESCO.
*Οι Μονές
Δύο από τις σημαντικότερες μονές της Θεσσαλονίκης βρίσκονται η μία χτισμένη στο κέντρο της πόλης, πλάι στην πλατεία Αριστοτέλους και η άλλη στην ακρόπολή της. Πρόκειται στην πρώτη περίπτωση για την ανδρική μονή της Αγίας Θεοδώρας στην οδό Ερμού και στην δεύτερη για την Μονή Βλατάδων, κοντά στην πύλη του Επταπυργίου, ο περίβολο της οποίας προσφέρει συγκλονιστική θέα προς το λιμάνι.
*Πλατεία Αριστοτέλους
Η πιο εμβληματική πλατεία του κέντρου διαμορφώθηκε από τον αρχιτέκτονα Ερνέστο Εμπράρ μετά την μεγάλη πυρκαγιά που κατέστρεψε την Θεσσαλονίκη στις αρχές του περασμένου αιώνα. Στο ύψος της οδού Ερμού, ανακαλύψτε τις παλιές εβραϊκές αγορές της πόλης, που ακόμη σφύζουν από ζωή, παράδοση και ενέργεια, την αγορά Μοδιάνο και το Καπάνι, μόλις μια ανάσα από τα πλακόστρωτα σοκάκια των Λαδάδικων.
*Στα πέριξ της Ρωμαϊκής Αγοράς
Διασχίζοντας την Εγνατία, πάνω από την πλατεία Αριστοτέλους, θα βρείτε την Ρωμαϊκή Αγορά, το επίκεντρο κάθε δραστηριότητας της Θεσσαλονίκης κατά τα ρωμαϊκά χρόνια. Στην συμβολή Εγνατίας και Βενιζέλου θα συναντήσετε το Αλκαζάρ, μουσουλμανικό μνημείο του 15ου αιώνα που επιτέλους αναστηλώνεται, ενώ ελαφρώς βορειότερα θα συναντήσετε την «ομορφότερη αγορά των Βαλκανίων, όπως χαρακτηριζόταν τον 6ο αιώνα το Μπεζεστένι. Πάνω από την Αρχαία Αγορά δεσπόζει το επιβλητικό κτίριο του Διοικητηρίου (σήμερα υπουργείο Μακεδονίας-Θράκης), με πολλά αρχαία ευρήματα στην πλατεία του.
*Η Άνω Πόλη
Καθώς ανηφορίζουμε σιγά-σιγά πάνω από την οδό Αγίου Δημητρίου, τα πρώτα χαρακτηριστικά δείγματα λαϊκής μακεδονίτικης αρχιτεκτονικής, τα ιδιαίτερα σπίτια της Άνω Πόλης και τα στενά σοκάκια της που διακόπτονται από σκαλάκια και ανθισμένα παρτέρια ξεφυτρώνουν μπροστά μας. Στην περιοχή του Κουλέ Καφέ θα βρείτε την πλατεία Τερψιθέας με το οθωμανικό μνημείο που συνοδεύεται από ανατριχιαστικούς θρύλους και το Τσινάρι με τις όμορφες ταβέρνες στο στενό της οδού Αλεξάνδρας Παπαδοπούλου. Αυτό πρακτικά σημαίνει στάση για ούζο, ψαράκι ή σουτζουκάκια, νόστιμα και οικονομικά, στο μεζεδοπωλείο «Τσινάρι» λίγο πριν συνεχίσετε τη διαδρομή.
*Τα Κάστρα
Επισήμως αναφερόμενα ως Επταπύργιο, τα Κάστρα αποτελούν την οχυρωμένη Ακρόπολη της Θεσσαλονίκης, η ανατολική πλευρά των οποίων κάποτε έφτανε μέχρι τον Λευκό Πύργο. Περνώντας την πρώτη πύλη, την Πορτάρα, φαίνεται το υψηλότερο σημείο, το περίφημο Γεντί Κουλέ (σημαίνει «επτά πύργοι») που χρησιμοποιήθηκε σαν φυλακή τον περασμένο αιώνα. Στα πέριξ, πέρα από την συγκλονιστική θέα, μπορείτε να απολαύσετε και μια “πράσινη ανάσα” στους «Κήπους του Πασά», όπως ονομάζεται το μεγάλο πάρκο απέναντι από τα ανατολικά τείχη.
*Κατηφορίζοντας προς το κέντρο
Είτε με τα πόδια, είτε με την πολιτιστική λεωφορειακή γραμμή, κατηφορίστε τον δρόμο πλάι στην ανατολική οχύρωση, για να συναντήσετε στα δεξιά σας το σπίτι όπου γεννήθηκε ο Κεμάλ Ατατούρκ και σήμερα αποτελεί το τούρκικο προξενείο της πόλης. Προσπερνώντας την δυτική πλευρά της Πανεπιστημιούπολης, μπορείτε να καταλήξετε σε άλλο ένα από τα σημαντικά αξιοθέατα της πόλης, την Ροτόντα, το κυκλικό κτίσμα που προοριζόταν για μαυσωλείο του Γαλέριου, αλλά μετατράπηκε σε ναό. Σήμερα, λειτουργεί ως Μουσείο ενώ έχει συμπεριληφθεί στην λίστα των βυζαντινών μνημείων της Θεσσαλονίκης που η UNESCO ονόμασε Παγκόσμια Πολιτιστική Κληρονομιά.
