Ο Elvis Aaron Presley γεννήθηκε στο Tupelo, του Mississippi, στις 8 Ιανουαρίου το 1935. Μοναχοπαίδι, γόνος πολύ φτωχής οικογένειας, μεγάλωσε με πολλές στερήσεις. Από πολύ μικρή ηλικία συμμετείχε στην τοπική συναγωγή (Assembly of God), όπου ήρθε για πρώτη φορά σε επαφή με τη gospel μουσική (εκκλησιαστική μουσική των προτεσταντών) και το τραγούδι γενικότερα.
Το 1948 μετακόμισε στο Memphis του Tennessee, πόλη πολύ επαρχιακή, κατακλυσμένη από αφροαμερικανούς κατοίκους. Μέσω του ραδιοφώνου, ο Presley επηρεάστηκε καταλυτικά από την κουλτούρα τους. Η ποικιλία της μουσικής στους διάφορους ραδιοφωνικούς σταθμούς στο Memphis τον εξέθεσε σε πληθώρα μουσικών ειδών, όπως blues, jazz, R&B (Rhythm and Blues) αλλά και country και pop μουσική, που θεωρείτο μουσική αποκλειστικά των λευκών. Αξιοσημείωτο είναι ότι ο ίδιος ραδιοφωνικός σταθμός δεν έπαιζε ποτέ και τα δυο είδη μαζί, γιατί όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο Sam Phillips (ιδιοκτήτης της δισκογραφικής εταιρίας Sun Records, με τον οποίο ο Elvis ξεκίνησε την καριέρα του) «Οι λευκοί ραδιοφωνικοί παραγωγοί δεν ακουμπούσαν τη μουσική των Νέγρων και οι Νέγροι μουσικοί παραγωγοί δεν ήθελαν να έχουν καμιά σχέση με δίσκο φτιαγμένο από λευκό».
Ο Elvis κατάφερε να αναμείξει όλα αυτά τα είδη σε ένα στυλ που λεγόταν rockabilly ή rock ‘n’ roll και να το καταστήσει προσιτό και διαθέσιμο σε ένα ευρύτατο κοινό, ανεξαρτήτως φυλής.
Ο Presley θεωρείται μια από τις πιο σημαντικές φιγούρες της pop κουλτούρας του 20ου αιώνα. Είχε χαρακτηριστικά ευπροσάρμοστη φωνή και ασυνήθιστα ευρεία επιτυχία. Είναι ο πιο πολυκερδής solo καλλιτέχνης στην ιστορία της pop μουσικής. Αφού προτάθηκε για 14 βραβεία Grammy, κέρδισε 3 και βραβεύτηκε με το Grammy Lifetime Achievement στην ηλικία των 36.
Πέθανε στις 16 Αυγούστου του 1977 και η κηδεία του έγινε στην οικία του στη Graceland. Αξιοσημείωτο είναι πολλές φορές έχει γίνει λόγος για θεάσεις του Presley μετά τον θάνατό του, ενώ πολλοί φαν ισχυρίζονται ακόμη πως ο θάνατός του ήταν στημένος, παρέχοντάς του την ευκαιρία να αποσυρθεί από τη μουσική βιομηχανία και τα χρέη στα οποία είχε πέσει και να ζήσει την υπόλοιπη ζωή του ήσυχα.
Μουσική παιδεία
Επειδή ο Elvis μετακόμιζε συχνά, είχε μόνο δυο πράγματα που ήταν μόνιμα στη ζωή του: τους γονείς του και τη μουσική. Με τους γονείς τους συχνότατα απασχολημένους στη δουλειά, ο Elvis έβρισκε μουσική ό,που μπορούσε. Άκουγε μουσική στην εκκλησία και έμαθε μόνος του να παίζει πιάνο. Όταν ήταν οχτώ χρονών, συχνά περνούσε το χρόνο του στον τοπικό ραδιοφωνικό σταθμό. Στα ενδέκατα γενέθλιά του, οι γονείς τού του δώρισαν μια κιθάρα.
Μέχρι να φτάσει στο Λύκειο, η οικογένειά του είχε μετακομίσει στο Memphis, του Tennessee. Παρόλο που συμμετείχε στις συνηθισμένες εφηβικές ασχολίες, οι συμμαθητές του τον πείραζαν. Ο Elvis ήταν διαφορετικός. Άφησε τις φαβορίτες και τα μαλλιά του να μακρύνουν και τα έβαψε μαύρα, φορούσε φανταχτερά ρούχα που τον έκαναν να ξεχωρίζει στην συντηρητική κοινωνία των Νοτίων Η.Π.Α. Απεικόνιζε ήδη αυτό που ήθελε να γίνει.
Παραμερίζοντας την απόδοσή του στο σχολείο, ασχολείτο μόνο με τη μουσική. Όταν η οικογένειά του μετακόμισε σε πιο φτωχική γειτονιά, ο Elvis ήλθε σε επαφή με φιλόδοξους μουσικούς που ζούσαν εκεί. Για να εκτεθεί σε μεγαλύτερη ποικιλία μουσικής, πέρασε τη φυλετική γραμμή και άκουγε μαύρους καλλιτέχνες, όπως B. B. King. Δε δίσταζε να επισκεφθεί την Αφρο-αμερικανική περιοχή της πόλης για να παρακολουθήσει μαύρους μουσικούς να παίζουν.
Επίσης παραβρισκόταν στην ολονύχτια συναγωγή, όπου παρακολουθούσε τις παραστατικές κινήσεις των ερμηνευτών. Ο Elvis δανείστηκε το στοιχείο της πνευματικότητας, που είναι το κέντρο της gospel μουσικής και την εναρμόνισε με την pop κουλτούρα, την οποία θα μπορούσε κανείς να δει σε καλλιτέχνες όπως o Dean Martin και Bing Crosby.
Ο δημοσιογράφος που διεξήγαγε την πρώτη συνέντευξη του Elvis στη Νέα Υόρκη το 1956 σημείωσε ότι ανέφερε blues τραγουδιστές που «προφανώς σήμαιναν πολλά σ’ εκείνον. Εξεπλάγην που τον άκουσα να μιλά για μαύρους ερμηνευτές εκεί κάτω και για το πώς προσπάθησε να συνεχίσει τη μουσική τους». Αργότερα εκείνη τη χρονιά, ο Presley αποφθεγματικά είπε: «Οι έγχρωμοι [ερμηνευτές] τραγουδούσαν κι έπαιζαν ακριβώς όπως κι εγώ τώρα, για περισσότερα χρόνια απ’ ό,τι ξέρω. Έπαιζαν [αυτή τη μουσική] στις γειτονιές τους και στα γκέτο και κανείς δεν έδινε σημασία μέχρι να την [αναλάβω] εγώ. Από αυτούς το πήρα. Κάτω στο Tupelo, άκουγα τον Arthur Crudup να παίζει όπως παίζω εγώ τώρα και σκεφτόμουν ότι αν έφτανα εκεί που έφτασε εκείνος, θα ήμουν ένας μουσικός που κανείς δεν έχει ξαναδεί».
Η επιρροή του
«Το ξέρω ότι εφηύρε τη rock ‘n’ roll, τρόπος του λέγειν, αλλά… δεν είναι αυτός ο λόγος που τον λατρεύουν σα θεό σήμερα. Είναι γιατί, εκτός του ότι εφηύρε τη rock ‘n’ roll, ήταν ο καλύτερος τραγουδιστής μπαλάντων στο πλευρό του Frank Sinatra – επειδή η ολοφάνερη πνευματικότητα και πηγαία σεξουαλικότητα των κινήσεών του και των pop blues κομματιών του ακόμα ενεργοποιούν τις ορμόνες και την αφοσίωση εκατομμυρίων γυναικών σε όλον τον κόσμο».
– Robert Christgau, 1985
Στη μουσική
Πράγματι, κανείς δεν είχε ξαναδεί κάποιον σαν αυτόν. Το κοινό δεν μπορούσε να αναγνωρίσει το είδος που πρέσβευε ο Elvis· δεν ήξεραν αν ήταν R&B, country ή blues. Είχε πετύχει κάτι που εκείνη την περίοδο κανείς δεν είχε επιχειρήσει. Ρίσκαρε και αποφάσισε να είναι διαφορετικός. Συνδυάζοντας όλα αυτά τα είδη δημιούργησε ένα νέο, ισχυρά επηρεασμένο από τη μαύρη μουσική. Φανερά τραγουδούσε τραγούδια των μαύρων και βοήθησε να επικεντρωθεί η μουσική βιομηχανία και η προσοχή του κοινού στην blues και την R&B.
Ο Elvis είναι ο πρώτος καλλιτέχνης που ενσωματώνει την εικόνα με τον ήχο. Πιο συγκεκριμένα, συνόδευε τα τραγούδια του με φανταχτερό show που στόχο είχε να εντυπωσιάσει και να ξεσηκώσει το κοινό. Οι νέοι της εποχής, παράλληλα με το μουσικό άκουσμα, αντέγραφαν και το ξεχωριστό και πρωτοποριακό στυλ του Elvis (Εκτενέστερη αναφορά αργότερα). Σταθμός στη μουσική εξέλιξή του αποτέλεσε και το ότι ήταν από του πρώτους καλλιτέχνες που ερμήνευσαν σε τηλεοπτικό πλατό. Εξαιτίας των προκλητικών show του και των χυδαίων για την εποχή κινήσεών του , είχε ιδιαίτερη απήχηση στην τηλεόραση.
Το μείγμα αυτό εικόνας και ήχου ήταν η αφορμή για τη δημιουργία της pop (popular) κουλτούρας.
Στην κοινωνία
Ο Elvis έγινε είδωλο. Δημιουργώντας ένα κράμα ήχων που συνδύαζε πολλά είδη, επηρεασμένο από την αφροαμερικανική μουσική, την προέβαλε και την έκανε προσιτή στο ευρύ κοινό και ειδικότερα στους νέους.
Ισχυρή ήταν η επιρροή του και στην νεανική κουλτούρα. Κατά τη δεκαετία του 50, οι νέοι είχαν αρχίσει να θεωρούν τους εαυτούς διαφορετικούς από την προηγούμενη γενιά. Χάρη στην οικονομική ευμάρεια της εποχής, οι έφηβοι μπορούσαν να διαθέσουν το εισόδημα τους στους εαυτούς τους κι όχι στην επιβίωση της οικογένειας. Ακολουθούσαν μόδες της ηλικίας τους, έβλεπαν ταινίες με ηθοποιούς της γενιάς τους και άκουγαν τη μουσική που άρεσε στους ίδιους. Επομένως δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι η rock ‘n’ roll μουσική του Elvis, το κούρεμά του και αίσθηση του στυλ του πέρασαν στην καινούρια αυτήν κουλτούρα των εφήβων και μετατράπηκαν σε εμπορικά αγαθά.
Οι αμερικανοί – κι όχι μόνο – έφηβοι γνώριζαν ότι οι γονείς τους μισούσαν τον Elvis, γεγονός που τροφοδοτούσε τις επαναστατικές επιθυμίες τους να ακούν τη μουσική του. Αυτή η «αντι-Elvis» αντίδραση ήταν τεράστια ώθηση για την δημοτικότητά του. Τα παιδιά θεωρούσαν ότι, εφόσον οι γονείς τους τον απεχθάνονταν τόσο, άξιζε να τον ακούν. Έγινε σύμβολο της νεανικής επανάστασης και της ελευθερίας στην έκφραση. Οι νέοι ταυτίζονταν με τη μουσική του, επειδή τους παρείχε έναν τρόπο να αποδεσμευτούν, να χαλαρώσουν και να ξεσαλώσουν.
Ο Presley εκπροσωπούσε την σεξουαλική απελευθέρωση, που ήταν πολύ αμφιλεγόμενο ζήτημα στη δεκαετία του ’50 και ’60. Ο συνδυασμός του γρήγορου ρυθμού της μουσικής του και των προκλητικών του κινήσεων, το rock ‘n’ roll του Elvis έμοιαζε να διεγείρει το κοινό, γεγονός που θεωρείτο κίνδυνος για την κοινωνία. Πολλοί ενήλικες φοβούνταν την αποδυνάμωση της παραδοσιακής ηθικής, τη μειωμένη εξουσία των γονέων και των καθηγητών και τα νέα δεδομένα έκαναν την ακολασία ασφαλή, αποδεκτή και παγκόσμια στην μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο γενιά.
Στο Ρατσισμό
Είναι γεγονός ότι ο Presley δεν ήταν αυτός ο ίδιος που άνοιξε τον δρόμο για την καταπολέμηση του ρατσισμού. Στις Ηνωμένες Πολιτείες αυτήν την περίοδο κυριαρχούσαν πρότυπα διακρίσεων, ιδιαίτερα στο Νότο. Η Αμερική κοινωνία έβριθε από νόμους περί φυλετικού διαχωρισμού και οργανώσεις όπως η Ku Klux Klan σχηματίστηκαν τότε για να διαβεβαιώσουν τη διάκριση μεταξύ των φυλών.
Αυτό που δικαίως πρέπει να του καταλογίσει κανείς είναι ότι κατάφερε να εκθέσει την προστατευμένη λευκή Αμερικάνικη κοινωνία στον αφρο-αμερικανικό πολιτισμό. Στην εποχή αυτή, δεν ήταν αποδεκτό να ακούει κανείς μαύρη μουσική, αλλά ο Presley υπερπήδησε τα εμπόδια των διακρίσεων. Ο Glenn Altschuler (ακαδημαϊκός) ισχυρίστηκε: «Η Rock ‘n’ Roll έγινε στόχος των υποστηρικτών του φυλετικού διαχωρισμού, οι οποίοι πίστευαν ότι η ανάμειξη των φυλών οδηγεί αναπόφευκτα στην επιμιξία και αυτή η έκθεση στη μαύρη κουλτούρα προωθούσε την παιδική εγκληματικότητα και τη σεξουαλική ανηθικότητα». Ένας συγγραφέας περιγράφει την επιρροή του στην κοινωνία: Οι ρατσιστές επιτίθεντο στην rock ‘n’ roll εξαιτίας της ανάμειξης των μαύρων και λευκών που υπονοούσε και είχε πετύχει και εξαιτίας του ότι την είδαν σαν την ισχύ της μαύρης μουσικής να διαφθείρει μέσω χυδαίων και ζωωδών ρυθμών. Έγινε φανερό ότι πολλοί Αμερικανοί ήθελαν τη μουσική των μαύρων, χωρίς τους μαύρους.
Από την απαρχή της καριέρας του, ο Elvis έτρεφε σεβασμό για τους Αφρικανο-αμερικανούς ερμηνευτές και τη μουσική τους και απέρριπτε τις διακρίσεις και τις φυλετικές προκαταλήψεις, εντονότατες εκείνη την εποχή στο Νότο. Η κοινωνία όμως άργησε να ακολουθήσει την πρόοδο. Αργά, κατά τη δεκαετία του 1950, η μουσική R&B και η rock ‘n’ roll έγιναν ιδιαίτερα αγαπητές στους εφήβους, μιας και ο Elvis έγινε το σημείο σύγκλισης των δυο αυτών ειδών.
Elvis Presley είναι μια υπέρτατη φιγούρα στην αμερικανική και παγκόσμια ζωή, μία η παρουσία της οποίας, άσχετα με το πόσο κοινότοπη ή προβλέψιμη, δεν μπορούσε να συγκριθεί πραγματικά με καμία άλλη. Το πολιτιστικό φάσμα της μουσικής του έχει επεκταθεί σε σημείο όπου δεν περιλαμβάνει μόνο τις εφήμερες επιτυχίες, αλλά και έναν αντικατοπτρισμό του πατριωτισμού, γνήσια country gospel μουσική, και πραγματικά μπλουζ. Η κληρονομιά του δεν συμπεριλαμβάνει μόνο αυτά, αλλά διαιωνίζεται συνεχώς με κάθε καλλιτέχνη που επηρεάστηκε και εμπνεύστηκε από αυτόν.
