Ένας από τους ταχύτατα αναπτυσσόμενους τομείς της ιατρικής σήμερα αποτελεί η αθλητιατρική, η οποία έχει τις ρίζες της στην αρχαία Ελληνική ιατρική. Καθώς η ιατρική τότε βασίστηκε στα ιπποκρατικά μοντέλα προσέγγισης, οι τραυματισμοί που συνέβαιναν στους αθλητές δεν θεωρούταν ότι ήταν το ξέσπασμα της οργής ενός ή περισσοτέρων θεών, αλλά σαν κάτι που μπορούσε τόσο να αποφευχθεί όσο και να θεραπευθεί.
Οι πρώτοι αθλίατροι επικεντρώνονταν σε δύο σημεία: στην προετοιμασία του αθλητή ώστε να είναι σε άριστη φυσική διαγωνιστική κατάσταση και στην ιατρική και χειρουργική αντιμετώπιση των μυριάδων τραυμάτων που ένας αθλητής υφίστατο συχνά στους αγώνες. Έτσι λοιπόν, από τις απαρχές των οργανωμένων αθλητικών διοργανώσεων στην αρχαιότητα—Ολυμπιακοί Αγώνες, Πύθια, Νέμεα, Ίσθμια κτλ.—ήταν πάντα παρών ένας γιατρός που φρόντιζε τον αθλητή του.
Η σχέση αθλητισμού και ιατρικής ήδη από τόσο νωρίς δεν θα πρέπει να προξενεί απορία. Το πνεύμα της αυξανόμενης ανταγωνιστικότητας που διέκρινε τον αρχαίο Ελληνικό κόσμο και που συχνά εκδηλωνόταν στο πεδίο της μάχης, διοχετεύτηκε με επιτυχία στον αθλητισμό και συγκεκριμένα σε αγωνίσματα που είχαν έντονο το στοιχείο της άμιλλας. Έτσι, ήταν κάτι απολύτως φυσικό εφόσον η άμιλλα ήταν εμφανής σε όλα τα επίπεδα της ζωής, στην επιστήμη, στην τέχνη, στη ρητορική και στη φιλοσοφία να καλλιεργηθεί και στον αθλητισμό.
Το στοιχείο αυτό σε συνδυασμό με την αγάπη για την υγεία, την ομορφιά και τη ρώμη που ήταν εγγενή χαρακτηριστικά του Ελληνικού πολιτισμού οδήγησε στην ανάπτυξη αντίστοιχης ιατρικής γνώσης πάνω στον αθλητισμό. Η προετοιμασία του αθλητή και η φροντίδα των τυχών τραυματισμών του στους αγώνες ήταν στα χέρια των γιατρών και των χειρούργων της εποχής.
Αν και είναι αυτονόητο ότι τραυματισμοί σημειώνονταν και σε λιγότερο επικίνδυνα αθλήματα όπως μώλωπες, θλάσεις, κατάγματα κτλ., συνήθως τα πιο σκληρά και επικίνδυνα αθλήματα ήταν αυτά που σε μεγάλο βαθμό θύμιζαν τα αντίστοιχα τραύματα που υπέμεναν οι στρατιώτες στο πεδίο της μάχης. Έτσι λοιπόν βίαια τραύματα, κρανιο-εγκεφαλικές κακώσεις, εξαρθρώσεις μελών, στρίψιμο ακόμα και σπάσιμο μελών ήταν πολύ συχνό φαινόμενο στα αθλήματα της πυγμαχίας, της πάλης και του παγκρατίου.
Αν σκεφτεί κανείς ότι στις λαβές και στις πτώσεις επιτρέπονταν τα πάντα εκτός από κάθε είδους χτυπήματα και λαβές στα γεννητικά όργανα, τότε η εμπειρία που μπορεί να είχε ένας γιατρός στο πεδίο της μάχης φροντίζοντας τραυματισμένους οπλίτες, σίγουρα θα τον βοηθούσε αρκετά να προσφέρει τις υπηρεσίες του στους σοβαρούς τραυματισμούς των αθλητών.
Από τη στιγμή που η ιατρική πέρασε από τα χέρια των ιερατείων στα χέρια των ιατρών της εποχής ακολουθώντας τις γραμμές του Ασκληπιού και του Ιπποκράτη, οι αθλητικοί τραυματισμοί δεν θεωρούνταν πλέον ένα είδος τιμωρίας από τους θεούς. Με τον ίδιο τρόπο και η προετοιμασία του αθλητή άλλαξε και προσανατολίστηκε εκτός από τη σωστή προετοιμασία του σώματός του και σε ένα σωστό καθημερινό διαιτολόγιο.
Λέγεται ότι υπήρχαν συγκεκριμένες μέθοδοι και μάλιστα κάποιες από αυτές θεωρούνταν ότι ήταν προϊόν θείας έμπνευσης που βασίζονταν σε συνδυασμούς από 2500 φυτά και βότανα. Για την άριστη φυσική κατάσταση του αθλητή συνήθως προτείνονταν υδρόμελο, οξύμελο, καθαρτικά, γάλα γαϊδούρας και αποστάγματα κρεμμυδιού και σέλινου. Εκτός από αυτά ο φιλόσοφος και μαθηματικός Πυθαγόρας συνιστούσε στους αθλητές να εξασκούνται στη μουσική και την αυτοσυγκέντρωση, αλλά χωρίς υπερβολές. Ο Αριστοτέλης επίσης πρότεινε την εγκράτεια μέχρι την εφηβεία, έτσι ώστε το σώμα να μην καταπονηθεί από την υπερπροσπάθεια.
Ωστόσο ειδικές διατροφές και προγράμματα, καθώς και πρώτες βοήθειες παρέχονταν στους αθλητές όχι από ιατρούς, αλλά από τους παιδοτρίβες. Αυτοί οι «προπονητές» της εποχής αντιδρούσαν έντονα στην παρουσία ιατρών στους Ολυμπιακούς αγώνες ή στα γυμνάσια. Διάβασε επίσης και Αλκμαίων ο Κροτωνιάτης
Από την άλλη μεριά ο Ιπποκράτης είχε ήδη κατηγοριοποιήσει μία σειρά λεπτών χειρουργικών επεμβάσεων για την αντιμετώπιση τραυμάτων. Η πρώτη διατριβή με θέμα τη χειρουργική που εμφανίστηκε ποτέ και ίσως και μία από τις καλύτερες για την εποχή του ήταν εκείνη που έγραψε ο ίδιος και εκεί φαίνεται αρκετά ξεκάθαρα ο αθλητικός προσανατολισμός της.
Η κάθε μορφής Αγώνες είχαν φθάσει σε ένα αρκετά υψηλό επίπεδο επικινδυνότητας και βίας: κατάγματα και αιμορραγίες σε βαθμό που οδηγούσαν σε αναισθησία κατά τη διάρκεια του αγώνα ήταν αρκετά συχνά σε αγώνες πυγμαχίας. Σπασμένες μύτες, εγκεφαλική διάσειση, εφ’ όρου ζωής παραμορφώσεις αποτελούσαν οι αλλοιώσεις του προσώπου («αυτιά σαν κουνουπίδι», «μύτες πυγμάχων»), αλλά και η πρόωρη άνοια ήταν αρκέτα συχνά φαινόμενα. Την ένταση και τη σοβαρότητα τέτοιων τραυματισμών μπορείς να την αντιληφθείς και σήμερα αφού ο χώρος αυτός του αθλητισμού αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για πολλούς καλλιτέχνες της εποχής (δες τις εικόνες στο τέλος).
Παρατήρησε τις λαβές μέσης, τα σπρωξίματα, τις λαβές του αυχένα και του στραγγαλισμού, και τους εναγκαλισμούς όπως αποτυπώθηκαν σε αγγεία της εποχής. Και οι δύο αθλητές αγωνίζονταν μέχρι ο ένας από τους δύο να πέσει αναίσθητος ή να τεντώσει το δείκτη του χεριού του για να παραδεχθεί την ήττα του και ο διαιτητής να δώσει λήξη στον αγώνα.
Μετά από αυτό είναι εύκολο να καταλάβεις γιατί όποια χειρουργική εμπειρία στο πεδίο της μάχης ήταν αναγκαία όταν ένας ιατρός έπρεπε να προσφέρει τις υπηρεσίες του σε έναν πυγμάχο. Ο ίδιος ο Ιπποκράτης έλεγε ότι«όποιος θέλει να γίνει χειρούργος θα πρέπει πρώτα να πάει στον πόλεμο.» Έτσι οι Έλληνες ιατροί ήξεραν πώς να περιποιηθούν τις εξαρθρώσεις, να αφαιρέσουν ξένα σώματα από τις πληγές, να καυτηριάσουν τα τραύματα, να εφαρμόσουν έμπλαστρα, αλλά και να απαλύνουν τον πόνο με μανδραγόρα και παπαρούνα.
Την εποχή λοιπόν του Ιπποκράτη η αθλιατρική έφθασε αρκετά ψηλά. Η ανάπτυξη στην ιατρική και στην υγιεινή κυρίως τον 5ο αιώνα π.Κ.Ε. βοήθησε και τις αθλητικές επιδόσεις εφόσον οι αθλητές ήταν και καλύτερα προετοιμασμένοι, αλλά και φροντίζονται καλύτερα από τους ειδικούς. Δες τις παρακάτω εικόνες που δίνουν μία πολύ καλή ιδέα για το πόσο πολύτιμη ήταν η αθλιατρική στην αρχαιότητα τόσο στην προετοιμασία, αλλά όσο και στην περίθαλψη των τραυματισμών των αθλητών, επίσης διάβασε κάτι ξεχασμένο, σκόπιμα άραγε; Ομόπλευρο Τρέξιμο Αρχαίων Ελλήνων Ο συστηματικά «θαμμένος» τρόπος τρεξίματος των Αρχαίων Ελλήνων Δρομέων !!! Ίδιο Χέρι, Ίδιο Πόδι, δοκίμασε να το κάνεις στο περπάτημα.
Σε αυτόν τον κρατήρα ο ζωγράφος Ευφρόνιος απεικονίζει μία σκηνή προετοιμασίας προπόνησης. Στην άκρη αριστερά διακρίνεται ένας αθλητής που δέχεται μασάζ στο αριστερό του πόδι από ένα αγόρι. Πιθανώς να πρόκειται για ζέσταμα πριν την προπόνηση ή για θεραπεία διαστρέμματος.
Στις δύο αυτές εικόνες βλέπετε σκηνές από αγώνες πυγμαχίας. Και στις δύο περιπτώσεις ο ένας από τους δύο αθλητές εξαναγκάζεται να παραδεχθεί την ήττα του τεντώνοντας τον δείκτη του δεξιού του χεριού. Στη δεύτερη φωτογραφία ο αριστερός πυγμάχος παρόλο που ήδη χάνει αίμα από τον αυχένα και τη μύτη, είναι ο νικητής του αγώνα αφού ο αντίπαλός του έχει ήδη σηκώσει το δείκτη του χεριού του.
Κατά τη διάρκεια των αγώνων της πυγμαχίας οι αθλητές φορούσαν λεπτές λωρίδες δέρματος στα χέρια τους (ιμάντες) που βοηθούσαν τη σταθεροποίηση των αρθρώσεων. Παρόλο αυτά, οι τραυματισμοί στο πρόσωπο ήταν συχνοί και έντονοι. Εδώ βλέπετε τον αριστερό πυγμάχο στη δεξιά εικόνα να αιμορραγεί έντονα από τη μύτη, ενώ και στην αριστερή εικόνα και οι δύο πυγμάχοι φέρουν μώλωπες και κακώσεις στο πρόσωπό τους.
Εδώ βλέπουμε σκηνές από το αγώνισμα του παγκρατίου. Στην αριστερή εικόνα, ο παγκρατιαστής έχει πιάσει το πόδι του αντιπάλου του και προσπαθεί να τον ρίξει κάτω. Το χτύπημα αυτό επιτρεπόταν από τους κανόνες και ο διαιτητής που διακρίνεται στα δεξιά με τη ράβδο δεν επεμβαίνει. Αν ο αθλητής έπεφτε κάτω θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι μία τέτοια λαβή θα οδηγούσε πιθανόν σε εξάρθρημα του ισχίου και τραυματισμό σπονδύλου. Στη δεξιά εικόνα, βλέπουμε το πόσο μεγάλος κίνδυνος τραυματισμού υπήρχε στο παγκράτιο. Ο αριστερός παγκρατιαστής κρατά τον αντίπαλό του με το ένα χέρι σε λαβή στραγγαλισμού, ενώ με το άλλο, σφιγμένο σε γροθιά, τον χτυπά. Διακρίνεται το ραβδί του διαιτητή που είναι έτοιμος να επέμβει.
Εδώ, βλέπετε άλλη μία σκηνή παγκρατίου. Ο δεξιός αθλητής, του οποίου τις αναπνευστικές οδούς τις έχει κλείσει ο αντίπαλός του, προσπαθεί, από τη πλευρά του, να τον τραυματίσει στο μάτι—παράπτωμα για το οποίο τιμωρείται από τον διαιτητή του αγώνα στα δεξιά με ραβδισμούς.
